Ο Γολγοθάς, ο Τάφος του Χριστού και η Αγια Ελένη.

Στην Ιερουσαλήμ των χρόνων του Χριστού ο Γολγοθάς, ως τόπος σταυρικής ποινής όπως επίσης και ο Τάφος του Χριστού, βρίσκονταν έξω από τα τείχη της πόλης. Η πόλη του Χριστού, όπως ήδη αναφέραμε, καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 70 μ.Χ. και ισοπεδώθηκε. Η νέα πόλη, που κτίσθηκε αργότερα από τον αυτοκράτορα Αδριανό με το όνομα Αιλία Καπιτωλίνα, πάνω στα ερείπια της παλιάς, συμπεριέλαβε στο σχέδιό της και τους δύο αυτούς χώρους του Μαρτυρίου του Χριστού χρησιμοποιώντας τους για την ανέγερση ρωμαϊκών ναών. Με το θρίαμβο του Χριστιανισμού και τον εκχριστιανισμό της ρωμαϊκής αυτοκρατορικής αυλής στα χρόνια του αυτοκράτορα μεγάλου Κωνσταντίνου, η Αγια Ελένη, η μητέρα του αυτοκράτορα, κατεδάφισε τους ρωμαϊκούς ναούς, ανακάλυψε τους τόπους του Μαρτυρίου και πάνω τους έκτισε το Ναό της Αναστάσεως

325-335). ο πρώτος αυτός Ναός αποτελούνταν από τρεις μεγαλοπρεπέστατες οικοδομές: τη Βασιλική Μαρτύριο με το σπήλαιο της Εύρεσης του Τίμιου Σταυρού, ένα κυκλικό οικοδόμημα, τη Ροτόντα, στο μέσο του οποίου βρίσκονταν

ο Τάφος του Χριστού και ένας τετράστυλος ανοικτός χώρος με το λόφο του

Γολγοθά. 0 Ναός ήταν το πρώτο χριστιανικό μνημείο που κτίσθηκε για να αναγγείλει το θρίαμβο του Χριστιανισμού και την απαρχή των χριστιανικών προσκυνημάτων στην Αγία Γη.

Οι μετέπειτα τρεις αιώνες της βυζαντινής κυριαρχίας στη Παλαιστίνη

335-630 ) ήταν ο χρυσός αιώνας της ιστορίας του ωραίου αυτού χριστιανικού μνημείου. Από τον 7ο αιώνα, όταν η Παλαιστίνη περιήλθε στα χέρια των Περσών (614-628 ) και λίγο αργότερα των Αράβων (630- 1099 ), άρχισαν τα χρόνια της παρακμής του μνημείου και των ταλαιπωριών του.

Η πρώτη συμφορά ήλθε το 614 με τους Πέρσες. Ο Ναός πλήγηκε όμως δεν καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Το 626 ο πατριάρχης Μόδεστος τον ανακαίνισε, αλλά δεν είχε τα απαιτούμενα μέσα για να του επαναφέρει την αρχική ομορφιά και μεγαλοπρέπεια.

Το 1009 φανατικοί Μωαμεθανοί τον έκαψαν με βαρβαρότητα και τον κατεδάφισαν. Το 1042 με τη μεσολάβηση και τη χρηματική ενίσχυση του βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μονομάχου, ο Ναός ξαναχτίσθηκε αλλά όχι με την αρχική του οικοδομική ενότητα και μεγαλοπρέπεια.