ΤΟ ΑΦΘΑΡΤΟ ΑΓΙΟ ΛΕΙΨΑΝΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΑΒΒΑ ΤΟΥ ΗΓΙΑΣΜΕΝΟΥ

ΠΑΤΗΡ ΙΓΝΑΤΙΟΣ. ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΩΝ ΠΟΙΜΕΝΩΝ:
Σήμερα που πήγαμε στην Μονή του Αγίου Σάββα ζήτησα ευλογία από τον γέροντα π.Ευδόκιμο και έβγαλα όλες αυτές τις φωτογραφίες.

Δείτε λοιπόν,κυρίως οι γυναίκες που δεν μπαίνουν, λόγω του αβάτου της Λαύρας,τα πόδια του Αγίου Σάββα!!!

Κοιμήθηκε εν Κυρίω σε ηλικία 93 ετών ,το έτος 532 μ.Χ., δηλαδή πριν 1482 έτη.!!!
Δεν υπέστη ποτέ κανένα είδος "ταρίχευσης", πως λοιπόν διατηρείται τόσο τέλεια, άφθαρτος ο άγιος;;;

Δεν είναι θαύμα;;;
Για τους πιστούς χριστιανούς δεν είναι παράδοξο, έχουμε άλλωστε τόσα άφθαρτα σώματα αγίων και στην Ελλάδα...., Αγιος Σπυρίδων, Αγιος Διονύσιος κ.α.
 Είναι ολόσωμος ο Αγιος Σάββας.....

http://apantaortodoxias.blogspot.gr/2014/04/blog-post_21.html


Η ζωή του αγίου Σάββα:

Ο Όσιος Σάββας ο Ηγιασμένος γεννήθηκε το 439 μ.Χ. από τον Ιωάννη και την Σοφία, γονείς ευσεβείς και εύπορους στην πόλη Μουταλάσκα της Καππαδοκίας. Ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός και αναγκάστηκε να μεταβεί με την σύζυγό του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.  Ανέθεσε λοιπόν την ανατροφή του γιους του στον Θείο του Ερμία. Ηταν τότε ο ¨Αγιος Σάββας μόλις πέντε ετών.

Ο Σάββας έγινε θύμα μιας διαμάχης ανάμεσα στους θείου του Σάββα και Γρηγόριο σχετικά με την ανατροφή του αλλά και την διαχείριση της πατρικής του περιουσίας.  Ενετάγη τότε σ” ένα μοναστήρι κοντά στην γενέτειρά του που λεγόταν » Φλαβανιαί».

» Θέλων δε ο Θεός να προμηνύση την αγιότητα, εις την οποίαν θα έφθανεν ο Σάββας, τον εχαρίτωσε με ακράδαντον και θαυματουργόν πίστην: κάποτε εισήλθεν εις ανημμένον φούρνον, αφού καθωπλίσθη δια του σημείου Σταυρού, και σώος και αβλαβής εξήγαγε αβλαβή τα ενδύματα, τα οποία ο αρτοποιός είχεν λησμονήσει¨.

Αφού συμπλήρωσε δέκα χρόνια στο μοναστήρι έλαβε άδεια να πάει στα Ιεροσόλυμα και να ησυχάσει στην έρημο. Μετά από θεϊκή οπτασία ο Ηγούμενος του έδωσε την άδεια και σε ηλικία δέκα οκτώ ετών έφθασε στα Ιεροσόλυμα στη Μονή του Αγίου Πασσαρίωνος, όπου και πέρασε τον χειμώνα του έτους 456 στη Μονή του Αγίου Πασσαρίωνος.

Παρά τις προτροπές του Αρχιμανδρίτου Ελπιδίου και των άλλων αδελφών να μείνει μαζί τους ο Σάββας πήγε να συναντήσει τον Μέγα Ευθύμιο στην έρημο.

 Ο Αγιος Ευθύμιος τον έστειλε να μπει στην υπακοή του Αββά Θεοκτίστου.

Αυτό το έπραξε για να του δείξει ότι δεν πρέπει να δέχεται στη Μονή νέους αγένειους.

Πράγματι ο Σάββαρας έμεινε κοντά στον Άγιο Θεόκτιστο περίπου δέκα χρόνια

και άλλα δύο μέχρι τον θάνατο και του διαδόχου του Μάριδος.

Ο νέος Ηγούμενος ήταν ο Λογγίνος και ζήτησε να επιστρέψη στην ησυχαστική ζωή.

Από τότε έμεινε ο Αγιος Σάββας σε ένα σπήλαιο νοτίως της Μονής επί πέντε ημέρες,

ενώ το Σάββατο και την Κυριακή επέστρεφε στη Μονή για να μεταφέρει τα εργόχειρά του και να συμμετέχει στις κοινές ακολουθίες και στη Θεία Λειτουργία.

Την Τεσσαρακοστή ο Άγιος Σάββας έμενε μετά του Μεγάλου Ευθυμίου και του μαθητού του Δομετιανού στην έρημο του Ρουβά

μεταξύ του χειμμάρου των Κέδρων και της Νεκράς Θάλασσας, με νηστεία και προσευχή. Αυτό γινοταν μέχρι τις 20 Ιανουαρίου τοθυ 473 όταν ο μέγας Ευθύμιος εκοιμήθη.

Στο τριακοστόν πέμπτον έτος της ηλικίας του ο Αγιος Σάββας απήλθε προς την ανατολικήν έρημον του Ρουβά και Κουτυλά, την ιδίαν περίοδον κατά την οποίαν ο Άγιος Γεράσιμος ο Ιορδανίτης έλαμπεν εν τη ερήμω του Ιορδάνου. Εις την έρημον ταύτην, όπου συνεδέθη πνευματικώς και με τον Άγιον Θεοδόσιον τον Κοινοβιάρχην μέσω του μοναχού Άνθου, διέμεινεν ο Άγιος Σάββας τέσσερα έτη.

«Τότε εκέρδισε την κατά των δαιμόνων και των θηρίων πλήρη αφοβίαν, άλλα και το σέβας των βαρβάρων, χάρις εις την εις Θεόν πίστην του και την αρετήν του. Μετά ταύτα, προσταχθείς υπό αγγέλου επάνω εις το όρος της Ευδοκίας, μετώκησεν εις την ανατολικήν πλευράν του Χειμάρρου των Κεδρών, εις σπήλαιον, το οποίον εως σήμερον δείκνυται ως το Σπήλαιον του Άγίου Σάββα, έναντι της Λαύρας. Μετά πέντε έτη, ήρχισαν να συναθροίζονται πλησίον του οι ερημίται και αναχωρηταί, ως εβδομήκοντα τον αριθμόν, άνδρες ουράνιοι και χαριτοφόροι, οι οποίοι απετέλεσαν και την πρώτην συνοδείαν της Λαύρας, εν έτει 483.»

Μετά την οργάνωση της Λαύρας και την ανάβλυση αγιάσματος ο Άγιος Σάββας είδε να υψώνεται στον ουρανό στύλος πυρός. Αγού ερεύνησε βρήκε εκεί θεόκτιστο σπήλαιο κατάλληλο για να γίνει εκκλησία. Αυτό έγινε και το κέντρο της Λαύρας. Η συνοδεία του έφθασε τους εκατόν πενήντα μοναχών.  

«Θα ήτο όμως αδύνατον να μη ενταθώσιν οι πειρασμοί και τα σκάνδαλα του διαβόλου, εναντίον ενός τόσον Θεϊκού έργου. Ο Άγιος Σάββας υπέστη την περιφρόνησιν και συκοφαντίαν εκ μέρους ιδικών του μοναχών, οι οποίοι εζήτησαν από τον πατριάρχην Σαλλούστιον την αντικατάστασιν του εις την ηγουμενίαν. Ο πατριάρχης Σαλλούστιος αντ” αυτού, γνωρίζων την αγιότητα του Σάββα, τον εχειροτόνησε πρεσβύτερον, και ενεκαινίασε την Θεόκτιστον Εκκλησία την 12ην Δεκεμβρίου του 491¨.

Η προσέλευση μοναχών συνεχίστηκε και μάλιστα πολλών Αρμενίων.

Το 492 ο Άγιος Σάββας ήλθε στο φρούριο του Καστελλίου «και αφού εξεδίωξε τους δαίμονας, οι οποίοι ενεφώλευον εκεί, ωκοδόμησε κοινόβιον και ετοποθέτησε μοναστικήν αδελφότητα»

«Μετ” ολίγον καιρόν ο πατριάρχης Σαλλούστιος ανέδειξε τον μέν Σάββαν άρχοντα και νομοθέτην πάντων των αναχωρητών και κελλιωτών, των υπαγομένων εις την Αγίαν Πόλιν, τον δε Θεοδόσιον τον Κοινοβιάρχην αρχηγόν και αρχιμανδρίτην πάντων των κοινοβίων. Δια τούτο ο Άγιος Σάββας έλεγε χαριέντως προς τον Θεοδόσιον ότι ο ίδιος ήτο «ηγούμενος ηγουμένων», ενώ ο Θεοδόσιος «ηγούμενος παιδίων», δηλαδή αρχαρίων.».

Το έτος 494 μ.Χ. ήρχισαν και αι εργασίαι ανοικοδομήσεως

της Μεγάλης Εκκλησίας της Θεοτόκου, της οποίας τα εγκαίνια εγένεντο αρκετά έτη αργότερον, την 1ην Ιουλίου του ε΄τους 502 μ. Χ., διότι ο Θεόκτιστος Ναός και ο μικρός ευκτήριος οίκος δεν επήρκουν δια τας λατρευτικάς ανάγκας της Λαύρας.

Ωστόσο οι μαθητές του που τον είχαν κατηγορήσει πριν από λίγα χρόνια εστασίσαν και πάλι. Τότε ο Άγιος Σάββας αναχώρησε από την Λαύρα. Η απουσία του κράτησε πέντε χρόνια. Στη διάρκεια τους συνέστησε δύο νέα κοινόνια, στα Γάδαρα και στη Νικόπολη.

Μετά από πέντε χρόνια ο Άγιος Σάββας αποκαταστάθηκε στη θέση του Ηγουμένου. Οι στασιαστές πήγαν σε Νέα Λαύρα. Ο άγιος τους βοήθησε να την διοργανώσουν και τους εγκατέστησε Ηγούμενον αγιώτατον, τον Ιωάννην.

«Τα επόμενα έτη ο Άγιος επεδόθη εις την καλλιέργειαν των πνευματικών του τέκνων. Συνέστησε μέχρι θανάτου του άλλας δύο λαύρας, την του Επταστόμου (512 μ.Χ.) και την του Ιερεμίου (531μ.Χ.), και άλλα δύο κοινόβια, το του Σπηλαίου (509μ.Χ.) και το του Σχολαρίου (512μ.Χ.¨).»

Την τελευταία εικοσαετία της ζωής του αναγκάστηκε να ηγηθεί του αγώνα κατά των πρωτοστατών του Μονοφυσιτισμού «Ακεφάλων» Σευήρου, Φιλοξένου και Σωτήρχου. Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες περιήρχοντο σε χείρες αιρετικών επισκόπων.

Ο Άγιος Σάββας, μετά από παρακίνησιν του Ορθοδόξου πατριάρχου Ιεροσολύμων Ηλία (494-516),  μετέβη στην Κωνσταντινούπολη  το 512,  όπου κατώρθωσε διά της φήμης του άλλα και της αγιότητός του να πείσει τον αυτοκράτορα να αναστείλει την εξορίαν του Ηλία.  Τότε το επόμενον έτος η εκτόπισης του Ορθόδοξου πατριάρχου ετέθη υπό του αυτοκράτορος εις εφαρμογήν, ο Άγιος Σάββας συνεκέντρωσεν εις Ιεροσόλυμα όλους τους μοναχούς της ερήμου, δια να προφυλάξη τον Ηλίαν, και αναθεμάτισε τους αιρετικούς απεσταλμένους του αυτοκράτορος. «

Τρία χρόνια αργότερα ο Άγιος Σάββας κινητοποίησε τους ερημίτες για να στηρίξει εις την Ορθοδοξίαν τον νέον Πατριάρχην Ιεροσολύμων, Ιωάννην Γ” (516-524), βοηθούμενος υπό του Αγ. Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου.

Η κινητοποίησις αυτή διεφύλαξε την Εκκλησίαν Ιεροσολύμων στην Ορθή Πίστη.

Για δεύτερη φορά ο Άγιος Σάββας πήγε στην Κωνσταντινούπολη σε ηλικία ενενήκοντα ετών.

Ο Άγιος επέτυχε εκεί την απαλλαγήν της Παλαιστίνης από τα σκληρά μέτρα, τα οποία ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός ήθελε να επιβάλλει συνέπεια των ταραχών, τας οποίας είχε προκαλέσει η εξέγερσις Σαμαρειτών και Ιουδαίων (529).

Ο Άγιος παρώτρυνε ακόμη τον ευσεβή βασιλέα να προβεί σε  δίωξιν των αιρέσεων Αρείου, Νεστορίου και Ωριγένους και σε κοινωφελή έργα στην  Παλαιστίνην, έναντι των οποίων θα απεκόμιζεν επέκταση  της αυτοκρατορίας εις την Αφρικήν και Ιταλίαν. Πράγματι η προφητεία και ευλογία αυτή του Αγ. Σάββα εκπληρώθηκε. Οι νίκες των στρατηγών Βελισσαρίου και Ναρσή έφεραν και πάλιν τα δυτικά τμήματα της Αυτοκρατορίας υπό τον αυτοκράτορα της Πόλεως.

 Όμως η επιστροφή του από την Βασιλευούσα εσήμανε και την αρχήν του τέλους της επιγείου πολιτείας του.

Ο Όσιος Πατήρ ημών Σάββας ο Ηγιασμένος ανεπαύθη εκ των κόπων του εν Κυρίω την 5ην Δεκεμβρίου του 532 μ. Χ.

» Είχε ζήσει εις το κοινόβιον των Φλαβιανών δέκα έτη, ως του 18ου έτους της ηλικίας του, δεκαεπτά έτη εις το κοινόβιον του Αγίου Θεοκτίστου εις την Παλαιστίνην, και πεντήκοντα εννέα έτη εις τας ερήμους και εις την Μεγίστην Λαύραν.»

Κατά το έτος 547 το τίμιον λείψανόν του ευρέθη εντός του μνήματος σώον και αδιάλυτον, μετεφέρθηκε  δε εις Κωνσταντινούπολιν πολλούς αιώνας αργότερον και απο εκεί από τους Σταυροφόρους στην Βενετία το 1204.

Το 1965 επεστράφη οριστικώς εις την Μεγίστην αυτού Λαύραν. Η πρωτοφανής απήχησις της ζωής του εις τους πιστούς έσχεν ως αποτέλεσμα την συγγραφήν του Βίου του υπό Κυρίλλου του Σκυθοπολίτου ήδη κατά το 557 μ. Χ.

Η Λαύρα του Αγίου Σάββα είναι προπύργιο της Ορθοδοξίας και ανάμεσα στους αγίους που ανέδειξε είναι και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τον 8ο αιώνα.

Η εντός παρενθέσεως σημειώσεις είναι από την έκδοση: Ιερά Λαύρα Σάββα του Ηγιασμένου, Θεόκτιστος Έπαλξις Ορθοδοξίας , 1500 έτη,  Έκδοσις Ιεράς Λαύρας Σάββα του Ηγιασμένου.

Γερόντισσα Παισία μοναχή, νυν ηγουμένη Ιεράς Μονής Αγίου Ονουφρίου,στον αγρό του Κεραμέως

Περί παρηγορίας στο θάνατο.

------------------------------------------------------

"Οταν το 2013 κοιμήθηκε από καρκίνο η μοναχή Σεραφείμα,46 ετών,

που είχα μαζί μου,δεξί μου χέρι,και η μοναδική καλογριά 

που είχα,πως με παρηγόρησε ο Θεός ;..................

Μέσω ενός κάκτου!

Οταν άφησε την τελευταία της πνοή,παρατήρησα στη μονή μας έναν κάκτο.

Ανθιζε σπάνια. Είδα να βγάζει ένα πανέμορφο λουλούδι,λευκό

με κίτρινες ανταύγειες,το οποίο άνοιγε στις 8 η ώρα το βράδυ

και το πρωί στις 5 έκλεινε και δεν ξανα-άνοιγε. Εσβηνε,...πέθαινε!

Είπα ,τότε με το μυαλό μου: Μα τόσο ωραίο άνθος ποιός

το βλέπει και το χαίρεται εκείνη την ώρα; Σχεδόν κανείς!

Γιατί ο Θεός το δημιούργησε άραγε;

Γιατί του έδωσε τόση ομορφιά; Για ποιόν;

Σκέφτηκα πάλι: Δικά Του είναι τα πάντα!

Ο,τι θέλει κάνει, και όλα τα εκλεκτά τα παίρνει

εκεί ψηλά στην τελειότητα!

Πήρα τόση παρηγορία με τη σκέψη ότι , η Σεραφείμα μου

ήταν άνθος εκλεκτό και σπάνιο,πολύτιμο,

και η θέση του ήταν να είναι πιό νωρίς στον Παράδεισό Του!"

Γερόντισσα Παισία μοναχή, νυν ηγουμένη

Ιεράς Μονής Αγίου Ονουφρίου,στον αγρό του Κεραμέως

ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ-ΑΓΙΑ ΓΗ.

https://www.facebook.com/profile.php?id=100004358235974&fref=ts

Αναρτήθηκε από PROSKINITIS στις 12:10 μ.μ.

Ὁ τάφος τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἕνας Τάφος Ζωντανός Τοῦ πατρός Σαράντη Σαράντου ἐφημερίου τοῦ Ἱ.Ν.Κοιμήσεως Θεοτόκου Ἀμαρουσίου

Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ ἀδελφοί καί ἀγαπητές ἐν Χριστῷ ἀδελφές.

Τό Μάρτιο τοῦ 2017 στήν Ἱερουσαλήμ, παραδόθηκε ἀπό τήν διεπιστημο­νική ὁμάδα τοῦ Ἐθνικοῦ  Μετσοβίου Πολυτεχνείου (Ε.Μ.Π.), τό συντηρημένο καί ἀποκαταστημένο ἀπό τή φθορά τοῦ χρόνου Ἱερό Κουβούκλιο τοῦ Παναγίου Τάφου.  Ἐπικεφαλῆς τῆς ὁμάδας πού ἀνέλαβε τό γιγαντιαῖο ἔργο ἦταν ἡ καθηγή­τρια τῆς Σχολῆς Χημικῶν Μηχανικῶν κ. Ἀντωνία Μοροπούλου· ἐπιπλέον συμμετεῖχαν ὁ τέως καθηγητής τῆς Σχολῆς Ἀρχιτεκτόνων Μηχανικῶν Μανώλης Κορρές, ὁ καθηγητής τῆς Σχολῆς Ἀγρονόμων καί Τοπογράφων Μηχανικῶν Ἀνδρέας Γεωργόπουλος, ὁ καθηγητής τῆς Σχολῆς Πολιτικῶν Μηχανικῶν Κωνσταντῖνος Σπυράκος καί μεγάλη ὁμάδα Ἑλλήνων ἐπιστημόνων ἀποτελούμενη ἀπό 50 ἐπιστήμονες καί πολλούς ἐξειδικευμένους τεχνικούς. 

Μετά τήν ὁλοκλήρω­ση τοῦ ἔργου ἡ ἐπικεφαλῆς τῆς ὁμάδος κ. Μοροπούλου δήλωσε ὅτι «αὐτό πού μᾶς συγκλόνισε ὅλους εἶναι ὅτι ὁ τάφος τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἕνας Τάφος Ζωντανός.  Ἐκπέμπει τό μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως καί τῆς ἐλπίδας κι’ εἶναι ἐκεῖνο πού μᾶς ἐπηρέασε καί μπορέσαμε καί δουλέψαμε».  Τότε κατάλαβαν τήν ἀφθονοῦσα περιρρέουσα Θεία Χάρη.  Ἀπεκάλυψε δέ ὅτι τήν ὥρα πού ἀνοίχτηκε ὁ Τάφος τά laptops πού ἀπό «ἀφέλεια» ὅπως εἶπε, κάποιοι τεχνικοί εἶχαν ἀφήσει πάνω στήν πλάκα, σταμάτησαν νά λειτουργοῦν μαζί μέ τά ραντάρ πού ἔκαναν μετρήσεις καί χρειάστηκε νά περάσουν δύο ὧρες μέχρι νά ἀντικατασταθοῦν ἀπό ἄλλα γιά νά συνεχιστοῦν οἱ ἀπαραίτητες μετρήσεις.  «Εἴχαμε τήν αἴσθηση, εἶπε, ὅτι ἐκείνη τήν ὥρα ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα, δισεκατομμύρια ἄνθρωποι, γονάτισαν μπροστά στόν Τάφο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ» καθώς ὑπῆρχε ζωντανή «in real time» ἡ μετάδοση τοῦ γεγονότος ἀπό τό National Geographic.

Στόν Πανάγιο καί θεοζώντανο αὐτόν Τάφο τοῦ Σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού μαζί Του ἐνταφίασε καί ἔθαψε τήν ἁμαρτωλότητα ὅλων τῶν ἀνθρώπων ἀπό τοῦ Ἀδάμ ἕως καί τῶν ἐσχάτων, τῶν τελευταίων ἀνθρώπων, κάθε χρόνο, τόσο μέσα στόν χῶρο τοῦ Ἱεροῦ Κουβουκλίου ὅσο καί στίς χιλιάδες τῶν ἀνθρώπων πού περιμένουν στήν ἁγία αὐλή μέ σβηστές τίς λαμπάδες τους, συντελεῖται τό ἴδιο θαῦμα: Ἀνάβει  μόνη της ἡ λαμπάδα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριάρχη χωρίς τεχνητό τρόπο, ὅπως καί οἱ λαμπάδες τῶν προσκυνητῶν τῆς αὐλῆς.  Σημεῖον μέγα, ἀνώτερο ἀπό τό προηγούμενο θαῦμα, πού δέν ἐπέτρεψε στά μηχανήματα νά πάρουν δεδομένα ἀπό τόν Τάφο τοῦ Χριστοῦ.  Θεωρεῖ φαίνεται, ὁ Σωτήρας μας, ὅτι τοῦ ἔχουμε a priori ἀπεριόριστη ἐμπιστοσύνη καί γιαυτό ὁ Κύριος τῶν κυριευόντων καί Βασιλεύς τῶν βασιλευόντων, μᾶς χάρισε καί τό πρόσφατο θαῦμα κατά τήν ὥρα τῆς διάνοιξης τοῦ Παναγίου Τάφου ἀλλά μᾶς χαρίζει καί κάθε χρόνο τό θαῦμα τῆς ἁφῆς τοῦ Ἁγίου Φωτός.

  Πόσο λυπηρό τό φετεινό γεγονός: Ὁ ἀρχέκακος ὄφις τῆς πονηρίας παρεκίνησε δύο ἱερωμένους τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων νά ἐκφρασθοῦν ἀρνητικά γιά τήν κατ’ ἔτος ἁφή τοῦ Ἁγίου Φωτός.  Οἱ προσωπικές τους φαίνεται ἐμπάθειες πρός τό πρόσωπο τοῦ πατριάρχου Θεοφίλου τούς ἔσπρω­ξαν σέ ἀμφισβήτηση τοῦ θαύματος.  Ἡ δημοσιογραφική ἔκταση τῆς ἄρνησης τοῦ θαύματος τῆς ἁφῆς, ἀναλογικῶς παραπέμπει στούς ἀθέους καί ἀγνωστικιστές, καί μάλιστα σέ ἄρνηση καί τοῦ θαύματος τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ.  Εἶναι δηλητηριασμένοι μέ τή μισοθεΐα τους καί τή μισανθρωπία τους, κρατοῦν ὅμως κάποια προσχήματα λόγῳ προεκλογικῆς μάχης, καί ἀντί νά τολμήσουν νά ἀμφισβητήσουν τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ πολυβολοῦν τό θαῦμα τῆς ἁφῆς γιά νά μολύνουν τό μεῖζον θαῦμα πού εἶναι ἡ λαμπροφόρος Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας.  Δέν εἶναι καθόλου δύσκολο ἤ κοπιαστικό στόν ἐκ νεκρῶν Ἀναστάντα Κύριό μας νά ἐπαναλαμβάνει ἐτησίως τό τόσο συγκλονιστικό καί φωτιστικό θαῦμα τῆς ἁφῆς τοῦ Ἁγίου Φωτός πρός φωτισμόν ὅλων ἡμῶν πού λιμνάζουμε μέσα στήν ἀποπνικτική ἁμαρτωλότητά μας.

Ἐμεῖς λοιπόν οἱ φίλοι ἐν Χριστῷ τῆς Ἱ. Μονῆς Ἁγίου Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου Ἁγίου Στεφάνου Ἀττικῆς, κάθε καλοκαίρι ἀπό τίς 16 μέχρι τίς 31 Αὐγούστου συνηθίζουμε νά ἐπισκεπτόμαστε τό θεοβάδιστο ὄρος Σινᾶ καί ἅπαντα τά προσκυνήματα τῶν Ἁγίων Τόπων, γιά νά ἀνεφοδιαστοῦμε γιά τόν σκληρό ἐν Χριστῷ ἀγώνα ὅλου τοῦ ἐνιαυτοῦ.  Οἱ παρακάτω λόγοι κυρίως μᾶς κινητοποιοῦν:

1. Εἶναι οἱ καλύτερες διακοπές. Ἄν μία φορά πατήσει ὁ ἄνθρωπος τό πόδι του ἐκεῖ πού πάτησε, θαυματούργησε, μαρτύρησε, σταυρώθηκε καί ἀναστήθηκε ὁ Χριστός, ἀκατάπαυστα νοσταλγεῖ νά βρεθεῖ ἐκεῖ ὅπου ἀντλεῖ δύναμη ἀπό τήν ἄκτιστη Χάρη πού ἀναδίδουν τά ἱερά προσκυνή­ματα.
2. Λόγῳ τοῦ ἐκ πείρας συνταχθέντος προγράμματος ἔχουν τόσα πολλά καί ἐνδιαφέροντα νά παρακολουθήσουν οἱ προσκυνητές, πού διαπιστώ­νουν ὅτι ὁ χρόνος τους διαστέλλεται, ἐνῶ οἱ κεκρυμμένες δυνάμεις τους ἀναπτύσ­σονται, ἀφοῦ ἡ μοναδικότητα τῆς θείας ἁγιοταφιτικῆς χάριτος τούς διαποτίζει μέχρι τά βάθη τῆς καρδιᾶς τους.
3. Ἡ τέλεση ὅλων τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν τόσο στά διάσπαρτα προσκυ­νή­ματα, ὅσο καί στίς διάφορες διαδρομές ἀπό πόλη σέ πόλη, ἑλκύουν τό ἐν Χριστῷ πνευματικό ἐνδιαφέρον καί ἀποκαλύπτουν τούς ἀμύθητους λειτουργικούς θησαυρούς τῆς μητέρας μας ἁγίας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
4. Ἐπειδή δέν εἴμαστε μονοφυσῖτες, (ὁ Κύριός μας εἶπε ζητεῖτε πρῶτον τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί πάντα τά ἄλλα προστεθήσεται ὑμῖν ¨Ματθ. 6,33¨), γιαυτό πολλές ψυχαγωγικές εὐκαιρίες εἶναι φυσιολογικά προσαρ­μο­σμέ­νες στό πρόγραμμά μας, ὅπως παιχνίδια, ἀνέκδοτα, διηγήσεις, πολιτιστι­κές ξεναγήσεις, πολύ ἐνδιαφέροντα βίντεο καί κάποιος ἐλεύ­θερος χρόνος γιά γνωριμία τῶν κρατῶν πού διερχόμαστε.

    Μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἤδη ἔχουν καλυφθεῖ οἱ μισές θέσεις.  Ἀναμέ­νουμε ἀδελφούς καί ἀδελφές πού θέλουν νά συνταξιδεύσουν μαζί μας, νά προσκυνήσουν τόν Πανάγιο Ζωοδόχο Τάφο τοῦ Κυρίου μας καί ὅλα τά ἄλλα προσκυνήματα πού μᾶς ἀναμένουν γιά νά μᾶς ἐμπλουτίσουν μέ τήν ἀκένωτη καί ἀνεξάντλητη θεία Χάρη, πού σταλάζει θεραπευτικά πάνω μας καί μέσα μας κάθε φορά πού μέ πολύ σεβασμό καί μέ ἀληθινή μετάνοια πέφτουμε καί τά προσκυνοῦμε.

Ἡ Αὐτοῦ Θειοτάτη Μακαριότης, ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ. Θεό­φιλος, οἱ ἅγιοι περί αὐτόν Ἀρχιερεῖς, οἱ σεβαστοί πατέρες, οἱ φύλακες τῶν ἱερῶν μοναδικῶν ἀνά τήν οἰκουμένη προσκυνημάτων μᾶς χιλιοευχα­ριστοῦν, πού κατ’ ἔτος πενήντα προσκυνητές, καί ὄχι μόνο, δίνουμε τό παρόν στήν ἀλλοδαπή ἀπό τή στενάζουσα καί σταυρούμενη ἑλληνική πατρίδα μας.  Μᾶς βεβαιώνουν ὅτι εἶναι ἄκρως ἀπαραίτητη ἡ παρουσία Ἑλλήνων προσκυνητῶν ἐν μέσῳ χιλιάδων ἄλλων, οἱ ὁποῖοι ἐκτός τῶν προσκυνηματικῶν ἐνδιαφερόντων τους ἐνδέχεται νά ὑποκρύ­πτουν καί ἄλλους σκοπούς μή συμβατούς πρός τά «συμφέροντα» τοῦ Ἑλληνικοῦ ὀρθοδόξου Πατριαρχείου καί τῶν ἐντελῶς θεανθρωπίνων δραστηριο­τήτων του. 

Ὁ χαιρετισμός, ἡ ὁμιλία καί τό κατευόδιο τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρ­χου Ἱεροσολύμων πρός τήν Ἑλλάδα κορυφώνεται μέ τήν ἀναφορά του στήν «προσκυ­νηματική Θεωρία».  Μέ τή φράση αὐτή ἐννοεῖ ὅτι κάθε προσκυνητής οἱασδήποτε πνευματικότητος, ἀποκτᾶ μιά ὑψηλότερη ἐν Χριστῷ πνευματική ἐμπει­ρία.  Ἡ περιήγηση καί ξενάγηση σέ ὅλα τά προσκυνήματα, οἱ ἁπλές καί κατανυκτικές ἀγρυπνίες, οἱ λοιπές θεόπνευ­στες ἱερές ἀκολουθίες, οἱ ἁπλές θεῖες λειτουργίες πάνω σέ ὅλα τά προσκυνήματα ὅλων τῶν γεγο­νότων τῆς ἐπιγείου ζωῆς τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, φέρνουν τόν παρελθόντα ἱστορικό χρόνο κοντά μας ἤ ἐμεῖς μεταφερόμαστε στά χρόνια τῆς ἐπιγείου ζωῆς τοῦ Χριστοῦ.  Εἰσερχόμαστε στό λειτουργικό χρόνο, κατά τόν ὁποῖο ὅλα τά παρελθόντα τελοῦνται καί στό παρόν, γιατί ὅλα τά παρελθόντα σχετίζονται μέ τήν ἐπίγεια ζωή τοῦ Κυρίου καί φτάνουν μέχρι τήν αἰώνια ἐν Τριάδι ζωή.  Ἐμπλουτιζόμαστε δηλαδή μέ τήν ἀνεξάντλητη χαρά αἰώνων καί αἰώνων, πού διακρατοῦν τά προσκυνήματα καί τήν ἀκτινοβολοῦν σέ ὅλη τήν κτίση.

Πρίν ἀπό δύο χρόνια κατευοδώνοντάς μας ὁ Πατριάρχης Θεόφιλος γιά τήν πατρίδα μας, τήν Ἑλλάδα, μεταξύ ἄλλων μᾶς εἶπε: ¨ἄν μᾶς ἐρωτήσετε πῶς καταφέρνετε καί ἐπιβιώνετε ἐν μέσῳ παγίδων πολλῶν, σᾶς ἀπαντοῦμε πώς ἐπιβιώνουμε ἐκ θαύματος τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ μας¨. 

Τό ἴδιο θαῦμα ἄς ἐπικαλεσθοῦμε καί μεῖς γιά νά καταφέρουμε νά δώσουμε τό παρόν καί φέτος στά ὑπέρ τά ἑκατόν ἅγια καί μοναδικά ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γῇ προσκυνήματα.

Χριστός Ἀνέστη.

Δηλώσεις συμμετοχῆς: 

Ἱερά Μονή Ἁγίου Θεοδοσίου Κοινοβιάρχου

Ἁγίου Στεφάνου Ἀττικῆς

(  2108140445

Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Δοσίθεος και οι αγώνες του για τη διατήρηση της ελληνικότητας των προσκυνημάτων.

 

       Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (Νοταράς) εποίμανε την Εκκλησία των Ιεροσολύμων τα έτη 1669-1707. Καταγόταν από την Αράχωβα της Πελοποννήσου γεννηθείς το έτος 1641 (31^η Μαρτίου) από γονείς ευσεβείς, τον Νικόλαο και την Άννα. Ανάδοχός του υπήρξε ο τότε Μητροπολίτης Κορινθίας Γρηγόριος Γαλανός, ο οποίος τον στήριξε και τον βοήθησε κατά την διάρκεια των σπουδών του και στη συνέχεια τον χειροτόνησε. To 1666 μ.Χ αναδείχτηκε Μητροπολίτης στο θρόνο της Καισάρειας. Το 1669 μ.Χ. διαδέχθηκε τον Πατριάρχη Νεκτάριο μετά την παραίτησή του από τον θρόνο των Ιεροσολύμων, σε ηλικία 28 ετών.
       Το έργο του υπέρ του Πατριαρχείου και της ελληνικότητάς του υπήρξε πολυποίκιλο, κοπιαστικό και ευτυχώς αποδοτικό και πετυχημένο. Αναδιοργάνωσε την Αγιοταφική Αδελφότητα, διέτρεξε σε όλη την επικράτεια της κραταιάς, τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κυρίως στις περιοχές των Βαλκανίων, όπου το ρωμαίϊκο στοιχείο ήταν ανεπτυγμένο και πλούσιο. Ίδρυσε σχολεία, κυρίως στη Ρουμανία και την Παλαιστίνη. Τύπωσε βιβλία στα λίγα, τον καιρό εκείνο, τυπογραφία, για τις ανάγκες των υπόδουλων Ορθοδόξων, ενάντια στις προσηλυτιστικές προσπάθειες των Λατίνων και των Προτεσταντών. Ίδρυσε το Μετόχι του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη και το εμπλούτισε με κώδικες σπάνιους. Περιέτρεξε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο, μέχρι τις εσχατιές τις Ρωσίας, κάνοντας εράνους και συγκεντρώνοντας δωρεές, ιδίως από τους Ρωμηούς ηγεμόνες των παραδουνάβιων χωρών, ώστε κατάφερε να εξοφλήσει το υπέρογκο χρέος του Παναγίου Τάφου.
       Όλα αυτά τα επέτυχε παρά τις αλλεπάλληλες προσπάθειες των ετεροδόξων να καταλάβουν τα προσκυνήματα και να εκδιώξουν τους Έλληνορθόδοξους φύλακες αυτών. Αυτές τις προσπάθειες αντιμετώπισε με κίνδυνο πολλές φορές, της ίδιας του της ζωής, εγκαταλείποντας, όταν το απαιτούσαν οι περιστάσεις, κάθε άλλη ενέργεια. Έτσι κατάφερε να συλλέξει ένα εντυπωσιακό αριθμό 140 σουλτανικών φιρμανίων, τα οποία επικύρωναν την κατοχή των προσκυνημάτων από την Αγιοταφική Αδελφότητα, δηλαδή τους Ρωμηούς Ορθοδόξους, εις πείσμα των Καθολικών και των ηγητόρων τους, όπως ο Γάλλος πρεσβευτής Castagneves de Chateaunef, ή ο επίσης Φράγκος κόμης Charles De Nointel, του οποίου η δράση θα μας απασχολήσει. Ο εν λόγω κόμης είχε ήδη απασχολήσει την Ορθόδοξη Εκκλησία των Ιεροσολύμων, όταν μετά την Σύνοδο του 1672 και την καταδίκη της φημολογούμενης καλβινικής ομολογίας του Κυρίλλου Λουκάρεως¹, ζήτησε να πληροφορηθεί τις απόψεις του Πατριαρχείου για το θέμα της μετουσίωσης στη Θεία Ευχαριστία. Ισχυριζόταν, μάλιστα μονομερώς, ότι η Εκκλησία των Ιεροσολύμων εκλατινίστηκε, εφόσον απέρριπτε τις απόψεις των διαμαρτυρόμενων. Σ' αυτόν απάντησαν οι πατέρες στον Πρόλογο των Πρακτικών της Συνόδου:
       «Ου γαρ άλλο τι έστι το φρόνημα της Ανατολικής Εκκλησίας, αλλ' ή το Θείον Ρήμα, πιστευόμενον ορθώς και υπό των Αγίων Πατέρων αναπτυσσόμενον ευσεβώς και αι παρά των Αποστόλων διά λόγου παραδόσεις, υπό των Πατέρων φυλαχθείσαι άχρις ημών».
       Η ανθελληνική δράση του φοβερού κόμη συνεχίσθηκε το 1673, όταν απαίτησε επίσημα από την Οθωμανική κυβέρνηση την παράδοση των προσκυνημάτων των Αγίων Τόπων στους Παπικούς. Ο Μέγας Βεζύρης Αχμέτ πασάς Κιοπρουλής, με τη βοήθεια του Μεγάλου Διερμηνέα Παναγιωτάκη Νικουσίου, απέκρουσε την αίτηση και για να κερδίσει χρόνο μέχρι να μπορέσουν οι Ορθόδοξοι να οργανώσουν την πολιτική τους στο θέμα, απλά ανανέωσε την γαλλοτουρκική συνθήκη του 1604. Φυσικά ο ραδιούργος κόμης δεν πτοήθηκε, αλλά ετοίμασε επίσημο ταξίδι στα Ιεροσόλυμα, στο οποίο θα ηγείτο ο ίδιος της διπλωματικής αποστολής. Στο ταξίδι αυτό τον συνόδευσαν ο Antoin Galland, ασιανολόγος, Jaques Carrey και Rombeat Faidherbde, καλλιτέχνες, ο Ιησουΐτης Sauger και ο λόγιος Cornello Magni, όλος ο συρφετός της ανομίας και της αρχαιοκαπηλείας. Και μπορεί τον πρωταρχικό του σκοπό, δηλ. την αρπαγή των προσκυνημάτων, να μην τον πέτυχε ο Charles De Noitel, κατόρθωσε, όμως, να γεμίσει τα μουσεία και τις βιβλιοθήκες της Γαλλίας με κλεμμένους αρχαιολογικούς θησαυρούς, λάφυρα αυτού του ταξιδιού.
       Οι Παπικοί στα Ιεροσόλυμα χάρηκαν σφόδρα στο άκουσμα του ερχομού του επισκέπτη με το βαρύγδουπο όνομα και φορέα της προστασίας του Φράγκου Ηγεμόνα Λουδοβίκου ΙΔ'. Για να του ετοιμάσουν, μάλιστα, επίσημη υποδοχή, αλλά και για να προλειάνουν το έδαφος των διεκδικήσεων, επιχείρησαν να στολίσουν το Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου, εν όψει και της επερχόμενης εορτής των Βαΐων το έτος 1674. Οι Έλληνες Αγιοταφίτες αδελφοί κατάλαβαν, ότι επρόκειτο για τέχνασμα με σκοπό την απόσπαση του προσκυνήματος από την Ορθόδοξη δικαιοδοσία και αρνήθηκαν να συναινέσουν στο εγχείρημα. Αντιπρότειναν να στολίσουν οι ίδιοι το Κουβούκλιο. Τότε οι Καθολικοί εξεμάνισαν κατά των Αδελφών και επιτέθηκαν εναντίον τους. Έναν μοναχό, τον Κλήμεντα τον χτύπησε με πέτρα στο κεφάλι και τον θανάτωσε την 3^η Μαρτίου ένας Ισπανός φράρος. Έναν άλλο αδελφό από τη Μακεδονία, τον Μακάριο, τον εγκατέλειψαν μισοπεθαμένο, όπως και τον Σκευοφύλακα Ζακχαίο. Οι δικαστές της πόλης (καθώς και δυτικοί ιστορικοί) προσπάθησαν να συγκαλύψουν την υπόθεση με τη δικαιολογία, ότι δεν μπορούσαν να ξεδιαλύνουν, ποιος ξεκίνησε τα επεισόδια. Για τη δολοφονία του Κλήμεντα και το θανάσιμο τραυματισμό του Μακαρίου και του Ζακχαίου δεν μπόρεσαν ν' αποφανθούν.
       Στη συνέχεια και με το θάρρος της ατιμωρησίας, ο κόμης Charles De Noitel και οι συνεργοί του προέβησαν σε νέες προκλήσεις. Διερχόμενοι από ελληνικό μοναστήρι επιτέθηκαν εναντίον των πατέρων και ξέσχισαν τα καλυμμαύχια τους. Έγραψε ο ίδιος εκφοβιστική επιστολή στο γέροντα τέως Πατριάρχη Νεκτάριο, αυτόπτη μάρτυρα της σκηνής, και τον ανάγκασε να φύγει από τα Ιεροσόλυμα και να μεταβεί στην Αίγυπτο. Νέα προκλητική ενέργεια εκ μέρους του πρεσβευτή, με στόχο τον Ι. Ν. της Βηθλεέμ απέτυχε. Σχεδίαζε ο πονηρός Φράγκος να καταλάβει το Ναό αιφνιδιαστικά, αλλά το πληροφορήθηκε ο ηγούμενος Κύριλλος² και ενημέρωσε τους Ορθοδόξους της Βηθλεέμ, που πλήρωσαν τον Ναό και περέμειναν μέχρι την πάροδο του κινδύνου.
       Η επόμενη αρπακτική επιβουλή του De Noitel στόχευσε το κίονα επί του οποίου μαστιγώθηκε ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Με κάθε μυστικότητα οι Λατίνοι σχεδίασαν την αρπαγή του την νύκτα της Μεγάλης Τρίτης, όταν οι Ορθόδοξοι θα έλειπαν στον Ιορδάνη. Κρύφτηκαν, μάλιστα, στο παρεκκλήσιο το Ακάνθινος Στέφανος. Η παρουσία τους έπεσε στην αντίληψη των Αγιοταφιτών Πατέρων. Αυτοί ειδοποίησαν τις αρχές, οι οποίες επενέβησαν αμέσως. Έτσι, λοιπόν, απέτυχε και αυτή η προσπάθεια των κακοδόξων.
       Εφόσον δεν μπόρεσαν να δημιουργήσουν τετελεσμένο, με την αρπαγή όσο των δυνατόν περισσότερων προσκυνημάτων, οι Φράγκοι απεσταλμένοι μετέβησαν στην Κωνσταντινούπολη, διεκδικώντας την κυριότητα αυτών. Ο Πατριάρχης Δοσίθεος βρισκόταν την εποχή εκείνη στο Βελιγράδι. Μόλις πληροφορήθηκε τα καθέκαστα έγραψε επιστολή στον επίτροπο του Μεγάλου Βεζύρη, καρά Μουσταφά, συνοδευομένη με το ανάλογο μπαξίσι (500 χρυσά φλουριά) για να τον προδιαθέσει ευμενώς προς τα ελληνορθόδοξα δίκαια. Στη συνέχεια κατευθύνθηκε στην Κωνσταντινούπολη, διερχόμενος τις Σέρρες, το Μελένικο, τη Φιλιππούπολη, την Ανδριανούπολη. Έφτασε στην Πόλη τον Νοέμβριο του 1674 και ξαναγύρισε στην Ανδριανούπολη, διότι εκεί βρισκόταν ο Σουλτάνος Μωάμεθ Δ' και ο Μέγας Βεζύρης Αχμέτ Κιοπρουλής. Η εκδίκαση της υπόθεσης ορίστηκε να γίνει στις 5 Φεβρουαρίου του 1675. Εκεί συγκεντρώθηκε πλήθος πιστών προς στήριξη του αγωνιστή Πατριάρχη. Στην προσπάθειά του αυτή τον συνέδραμαν συνεργάτες, όπως ο Φιλόθεος και ο Κωνσταντίνος Τραπεζούντιος³.
       Τους Καθολικούς έσπευσαν να συνδράμουν, με την αίγλη του αξιώματός τους, πρίγκιπες της Φραγκιάς. Αυτή συνάχθηκαν στην αριστερή πτέρυγα της αίθουσας, ενώ οι Ρωμηοί στην δεξιά. Στην αγόρευσή του ο Πατριάρχης Δοσίθεος χρησιμοποίησε την τουρκική και αραβική γλώσσα, τις οποίες κατείχε και μιλούσε άπταιστα. Υπενθύμισε στον Μεγάλο Βεζύρη την συμφωνία που είχε κάνει το 637 ο Ουμάρ με τον τότε Πατριάρχη Σοφρώνιο, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την  παράδοση της πόλης στους Άραβες⁴. Συμφωνία, βάσει της οποίας, οι Ρωμηοί διατηρούσαν τον έλεγχο των προσκυνημάτων. Συνέχισε την παράθεση ιστορικών στοιχείων υπενθυμίζοντας ότι ο Σαλαντίν, όταν εξεδίωξε τους σταυροφόρους από τους Αγίους Τόπους, σεβάστηκε την προηγούμενη συνθήκη. Το ίδιο έπραξε και ο σουλτάνος Σελήμ. Ακολούθως έφτασε στο παρόν, υπογραμμίζοντας την εγκληματική συμπεριφορά των Δυτικών, τη δολοφονία του πατέρα Κλήμεντα και το θανάσιμο τραυματισμό των π. Μακαρίου και π. Ζακχαίου, καθώς και όσες ληστρικές επιδρομές επιχείρησαν, προς κατάληψη προσκυνημάτων και φυσικά την αναστάτωση, την οποία επέφεραν στην Αγία Πόλη. Τελειώνοντας την αγόρευσή του αιτήθηκε τέσσερα σημεία από τον Μεγάλο Βεζύρη. Πρώτον ν' αποδοθεί ο Πανάγιος Τάφος στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, δεύτερον αυτοδικαίως και ακωλύτως να επιτελούνται τα μυστήρια υπό της ιδιοκτησιακά κυρίαρχης Αγιοταφικής Αδελφότητος, τρίτον να επιτρέπεται να προσκυνούν και άλλες φυλές και τέταρτον να σταματήσουν οι επιβουλές των ετεροδόξων.
        Η απάντηση του Μεγάλου Βεζύρη ήταν τυπικά νομικίστικη, ζητώντας τα νεώτερα έγγραφα Οθωμανών Σουλτάνων και παρατρέχοντας τα παλαιότερα έγγραφα και συμφωνίες. Δυστυχώς το διάταγμα του Σουλτάνου Σελήμ βρισκόταν στην Ιερουσαλήμ. Στη διάθεσή του είχε ο Δοσίθεος τα φιρμάνια των Σουλεϊμάν και Μουράτ Δ', με τα οποία τα προσκυνήματα κατοχυρωνόταν  στον Πατριάρχη Θεοφάνη. Ειδικά το φιρμάνι του Μουράτ Δ' υπήρξε η βάση της υπεράσπισης των Ελληνορθόδοξων δικαιωμάτων. Την παραπάνω συμφωνία προσπάθησαν να προσβάλλουν οι Λατίνοι, κατά την προσφιλή τους συνήθεια με την παρουσίαση πλαστών εγγράφων⁵ , και συγκεκριμένα ερμηνεία της αμφισβητούμενης συνθήκης, του Μεγάλου Βεζύρη Μπαϋράμ πασά, επί Σουλτάνου Μουράτ. Τότε ο Δοσίθεος, με τη φώτιση του Θεού, χρησιμοποίησε τις γνώσεις του στην αραβική και τουρκική γλώσσα για να καταδείξει την ψευδή ερμηνεία των Δυτικών και μάλιστα αμφισβήτησε ευθέως την ορθότητα της κακόβουλης ερμηνευτικής τους, εφόσον δεν γνώριζαν ούτε τη μια ούτε την άλλη γλώσσα. Ταυτόχρονα τους κατήγγειλε για δωροδοκία προκαλώντας την μήνιν του Μεγάλου Βεζύρη, ο οποίος ανεβόησε το Τζικ, που σημαίνει ότι έληξε η συνεδρίαση. Τοιουτοτρόπως οι Λατίνοι καταισχύνθηκαν και απελάθηκαν.
       Γνώριζε, όμως ο Δοσίθεος την κακοβουλία των φράγκων, γι' αυτό φοβόταν αντίποινα εκ μέρους των. Πράγματι, ο De Noitel δεν πτοήθηκε, αλλά με την υποστήριξη του Αυστριακού και του Άγγλου πρεσβευτή στην Πύλη, υπέβαλε νότα (διαμαρτυρία) στην οποία εμπεριέχονταν θρασύτατες απειλές. Στην νότα ανταπάντησε ο Δοσίθεος με τη βοήθεια του Μεγάλου Διερμηνέως Παναγιωτάκη Νικουσίου παρουσιάζοντας με θάρρος την δική του δραστηριότητα. Ο Μέγας Βεζύρης επέμεινε στην αρχική του απόφαση, να παρουσιάσουν δηλ. οι Λατίνοι Σουλτανικό Φιρμάνι, νεώτερο του Ρωμαίικου που να συνηγορεί στις απαιτήσεις τους. Εις μάτην, διότι τέτοιο διάταγμα δεν υπήρχε. Περίμενε επί εξάμηνο ο Πατριάρχης στην Ανδριανούπολη την οριστική απόφαση. Αυτή εκδόθηκε την 15^η Αυγούστου, αλλά και πάλι απαιτούνταν χρήματα για την σύνταξη του διατάγματος και την ανακοίνωσή του. Αυτά συγκεντρώθηκαν με πολύ κόπο και με στερήσεις εκ μέρους των Ρωμηών. Η τελεσίδικη απόφαση ανακοινώθηκε την 26^η Οκτωβρίου του 1675 και βάσει αυτής τα προσκυνήματα παρέμεναν στην ιδιοκτησία των Ελλήνων Ορθοδόξων. Αξίζει να σημειωθεί η βοήθεια που παρείχε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, προσωπικός φίλος του Βεζύρη Κιοπρουλή, όπως και η ακόλουθη δήλωσή του στον Noitel: «οι Γάλλοι είναι αναμφιβόλως φίλοι, αλλά τους ηύρον παντού μετά των εχθρών μας».
       Έχοντας τα απαιτούμενα διατάγματα στη διάθεσή του ο Δοσίθεος, επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα τον Ιανουάριο του 1676, συνοδευόμενος υπό κρατικού υπαλλήλου. Τα προσκυνήματα καθαρίσθηκαν από κάθε ένδειξη της κακόδοξης παρουσίας, οι δε Λατίνοι δεν μπόρεσαν να αντιδράσουν (φανερά) εξαιτίας της επίδειξης του Διατάγματος. Και λέμε φανερά, διότι επικέντρωσαν την αντίδρασή τους σχεδιάζοντας μυστικά την δολοφονία του Πατριάρχη. Η πρώτη απόπειρα δολοφονίας του πραγματοποιήθηκε το Πάσχα και «στέφθηκε» από πλήρη αποτυχία. Επαναλήφθηκε όταν αυτός διέρχονταν την Βηρυτό και σώθηκε διότι ορθά υποψιασμένος είχε ενδυθεί τούρκικη περιβολή. Ήρθε για δεύτερη φορά στην Ανδριανούπολη για να ανανεώσει το Διάταγμα, διότι πληροφορήθηκε τις ενέργειες της μυστικής δυτικής διπλωματίας προς ακύρωσή του.
       Συντονισμένη προσπάθεια εκ μέρους των πρεσβευτών Γαλλίας, Αυστρία, Βενετίας, επαναλήφθηκε το 1677 με την συνδρομή εκτάκτου απεσταλμένου από την Πολωνία. Δαπάνησε, τότε ο Δοσίθεος 15.000 γρόσια (καρπό της περιοδείας του στη Βλαχία) για την αντιμετώπιση της διπλωματικής επίθεσης. Κατόρθωσε να προμηθευτεί νέα διατάγματα, με τα οποία απαγορευόταν στους θυρωρούς του Ναού της Αναστάσεως να ανακατεύονται στις υποθέσεις αυτού, εμποδίζονταν οι αυθαιρεσίες των Λατίνων, επικυρώνονταν δια παντός τα δικαιώματα των Ελλήνων στα Πανάγια Προσκυνήματα.
       Οι προσπάθειες των Λατίνων δεν σταμάτησαν και οι ίδιοι δεν πτοήθηκαν από τις συνεχείς αποτυχίες τους. Θεομάχοι όντες δεν στεναχωρούνταν ιδιαίτερα να γίνουν και Εκκλησιομάχοι, ειδικά μετά τη σύμπραξή τους με τους Αρμένιους. Συνέχισαν τις προσπάθειές τους για κατάληψη των προσκυνημάτων, χρησιμοποιώντας κάθε νόμιμο ή παράνομο μέσο (αφού στην κακοδοξία τους ο σκοπός αγιάζει τα μέσα) κάθε μέσο πολιτικής αλλά και στρατιωτικής πίεσης προς την Υψηλή Πύλη. Αυτοί που τώρα αντιμάχονταν τα ελληνορθόδοξα δίκαια θα μετατρέπονταν ενάμιση αιώνα μετά σε «Προστάτιδες Δυνάμεις» του Νέου Ελληνισμού (επρόκειτο για νέα ονοματοδοσία), στην πραγματικότητα, όμως σε χαλιναγωγούς της δυναμικής της αναγεννημένης Ρωμηοσύνης. Οι προσπάθειες καταστρατήγησης των ελληνορθόδοξων συμφερόντων και δικαιωμάτων συνεχίζονται στις ημέρες μας με αμείωτη ένταση. Συμφέρον και υποχρέωση όλων των Ρωμηών είναι η διαφύλαξη της ελληνικής σημαίας που κυματίζει στα Πανάγια προσκυνήματα καθώς και η υλική και ηθική συμπαράσταση, κατά το μέτρο του δυνατού, στην Αγιοταφική Αδελφότητα και το Πατριαρχείο.

 

 

• 1. Οι Καλβινιστές θεωρούν τον Λούκαρη ότι καλβινίζει. Αυτό δεν το δέχεται η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και υποστηρίζει ως άψογη τη στάση του Λούκαρη. Αντίθετα, η στάση των καλβινιστών θεωρείται αναίσχυντη και απατηλή. Τη διαφορά αυτή κατέδειξε η Σύνοδος του 1672 στα Ιεροσόλυμα και η ορθή διατύπωση από τον Δοσίθεο. Η χρησιμοποίηση, όμως του όρου «μετουσίωση» εκ μέρους του έδωσε την αφορμή στους Καθολικούς να τον κατηγορήσουν για εκλατινισμό. Βέβαια, η μέχρι τότε δράση του - που προοιώνιζε την μετέπειτα- τους είχε ανησυχήσει και θέλαν να τον δυσφημήσουν στους Ορθοδόξους και ν' ακυρώσουν τους αγώνες του. Δεν το πέτυχαν. Στη συνέχεια το 1690 με την Τρίτη έκδοση της ομολογίας του διόρθωσε τη διατύπωση και στράφηκε εντατικότερα κατά των Λατίνων.
• 2. Την πληροφορία έλαβε ο ηγούμενος Κύριλλος από έναν υπηρέτη του Γάλλου πρέσβη, ρομανικής καταγωγής. Στη δυτική βιβλιογραφία, όταν συναντούμε τη διατύπωση «ρομανική καταγωγής» αντιλαμβανόμαστε «Ρωμαίου/Ρωμηού». Και, βέβαια, δεν ξεχνάμε ότι η περίοδος στην οποία αναφερόμαστε είναι ο ΙΖ' αιώνας, κάτι που ανάγει τη σκέψη μας στον π.Ιωάννη Ρωμανίδη και στην ορθότητα των διατυπωμένων υπ' αυτού πληροφοριών περί υπόδουλης Ρωμηοσύνης στη Δύση.
• 3. Καταγόταν από ονομαστή οικογένεια της εποχής και είχε γνώσεις κανονικού δικαίου. Είχε διακονήσει τον τέως Πατριάρχη Ιεροσολύμων Παΐσιο στις υπηρεσίες του Παναγίου Τάφου και είχε βοηθήσει πλήθος πιστών με τις γνώσεις του.
• 4. Ήταν αυτή η συμφωνία που είχε αναδείξει το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων σε Εθναρχία των υπόδουλων στους Άραβες, Ρωμηών. Ακολουθώντας αυτήν την πάγια πολιτική ο Μωάμεθ ο Πορθητής θα αναδείκνυε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως σε Εθναρχία των υπόδουλων στους Τούρκους, Ρωμηών οκτώ αιώνες μετά.
• 5. Να υπενθυμίσουμε περιβόητες περιπτώσεις πλαστογραφίας των Δυτικών, όπως η Κωνσταντίνεια Δωρεά και οι Ψευδο-Ισιδώρειες Διατάξεις. Γι' αυτά μπορεί ο αναγνώστης να επισκεφτεί την διεύθυνση και να πληροφορηθεί περισσότερα.
  
  Στέφανος Χατζησταματίου

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) Κατσαρού, Τρύφωνος, Ιερομονάχου Καθηγητού Θεολόγου, Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Δοσίθεος, Αθήνα 1997.
2) Παπαδόπουλου, Χρυσοστόμου, Αρχιεπισκόπου, Ιστορία της Εκκλησίας Ιεροσολύμων, Ιεροσόλυμα 1910.
3) Καλλίστου, Αρχιμανδρίτη, Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ' αυτού κατάληψις των ιερών προσκυνημάτων υπό των Λατίνων, εν Νέα Σιών 24, Ιεροσόλυμα 1929, σελ. 98-114, 162-171.
4) Καρμίρη, Ιωάννη, Η ομολογία της ορθοδόξου πίστεως του πατριάρχου Ιεροσολύμων Δοσίθεου, εν Θεολογία 19 - 20.
5) Καρμίρη, Ιωάννη, Η εν Βηθλεέμ και Ιεροσολύμοις σύνοδος του 1672 υπό τον πατριάρχην Δοσίθεον, εν Νέα Σιών 50, Ιεροσόλυμα 1955, σελ.25-56.
6) Καρμίρη, Ιωάννη, λήμμα Δοσίθεος, εν ΘΗΕ τ.5 σελ. 181-197, Αθήνα 1964.

   © 2008 agioitopoi.org
Επιτρέπεται η χρήση, διάθεση και αναπαραγωγή του υλικού του ιστοχώρου αρκεί να διατηρείται το αρχικό νόημα χωρίς περικοπές που πιθανόν να το αλλοιώνουν για μή εμπορικούς σκοπούς,
με  βασική προϋπόθεση την αναφορά στην πηγή:  www.agioitopoi.org

Ιστορική Μελέτη για το Άγιο Φως

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΙΟ ΦΩΣ*

Δείτε εδώ το ειδικό αφιέρωμα (VIDEO) από την ΟΟΔΕ, με συγκλονιστικές μαρτυρίες για το μέγα θαύμα του Αγίου Φωτός.

Από τις ιερές τελετές που τελούνται μεγαλόπρεπα τη Μ. Εβδομάδα στην αγία πόλη της Ιερουσαλήμ, η περισσότερο σημαντική τόσο για τη σημασία της όσο και για την παλαιότητά της, η οποία τυχαίνει να είναι τόσο ποθητή και παρηγορητική για τους πιστούς, είναι η ιερή και σεβάσμια τελετή του αγίου φωτός, που τελείται κατά το μεγάλο και υπερευλογημένο Σάββατο στον ίδιο τόπο που έγινε η ταφή και η ανάσταση του Σωτήρα Χριστού. Η ιερή αυτή τελετή, κατά τη διάρκεια της οποίας ο πρώτος ιεράρχης της Σιωνίτιδος Εκκλησίας ή κάποιος άλλος από τους ιεράρχες της δίνει στους πιστούς το άγιο φως που προέρχεται από το Πανάγιο Τάφο, καθιερώθηκε από τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού.

Α'.

Ιστορία της τελετής του αγίου φωτός.

Η πρώτη αφορμή της τελετής του αγίου φωτός, αν δεν υποθέσουμε πως είναι υπερφυσική, ήταν σίγουρα η συμβολική ανάμνηση και της ανάστασης του Σωτήρα μας και αυτών που έζησαν από κοντά τα γεγονότα.

Από το ιερό Ευαγγέλιο μαθαίνουμε πρώτα ότι κατά τον καιρό της ανάστασης του Κυρίου ο άγγελος που παρουσιάστηκε στις Μυροφόρες και έσπρωξε την πέτρα από την είσοδο του Τάφου, καθόταν πάνω σε αυτήν και έλαμπε ολόκληρος: «Ην δέ η ιδέα αυτού ως αστραπή» (Ματθ. κη' 3.) (Η εξωτερική του εμφάνιση ήταν σαν αστραπή). Έπειτα, όταν πάλι ο Πέτρος και ο Ιωάννης ήρθαν στον τάφο, ενώ υπήρχε ακόμα σκοτάδι και δεν ήταν παρών κανένας άγγελος, είδαν τις λωρίδες από σεντόνια που είχαν χρησιμοποιηθεί ως σάβανο και την πετσέτα με την οποία είχαν σκεπάσει το κεφάλι του Κυρίου και πίστεψαν (Ιωάν. κ'.)∙ είδαν όμως αυτά, ενώ υπήρχε ακόμα σκοτάδι, διότι όλος ο Τάφος του Κυρίου ήταν τότε διάχυτος από ουράνιο φως. Γι' αυτό ψάλλει και ο θείος Δαμασκηνός: «Καί τό φως εν τω τάφω ορών (ο Πέτρος) κατεπλήττετο, όθεν καί κατειδε τά οθόνια μόνα, ουδείς γάρ βλέπειν δύναται εν νυκτί τά προκείμενα» (=και βλέποντας (ο Πέτρος) το φως στον τάφο έμεινε κατάπληκτος , γι' αυτό και είδε μόνο τις λωρίδες από τα σεντόνια, γιατί κανείς δεν μπορεί να δει μέσα στο σκοτάδι αυτά που βρίσκονται μπροστά του). Και ο ίδιος ο άγιος Γρηγόριος της Νύσσης λέει: «Και ταυτα (τά οθόνια καί τά σουδάρια) ιδόντες οι περί τόν Πέτρον επίστευσαν... πλήρης γάρ ην ο Τάφος φωτός, ώστε καί νυκτός ούσης έτι, διπλως θεάσασθαι τά ένδον, καί αισθητως καί πνευματικως» (για την ανάσταση του Χριστού, λόγος β' σελ. 406 τόμος γ'.) (=Και αφού είδαν αυτά [τις λωρίδες από τα σεντόνια και τις πετσέτες] οι σύντροφοι του Πέτρου πίστεψαν...γιατί ο Τάφος ήταν γεμάτος με φως, ώστε, αν και ήταν νύχτα ακόμα, δύο φορές είδαν αυτά που βρίσκονταν μέσα στον Τάφο, και με τις αισθήσεις τους και με το πνεύμα τους).

Αυτά βέβαια ενέπνευσαν στην τελετουργία της Εκκλησίας μας από τους πρώτους αιώνες (ίσως σύμφωνα με την Αποστολική παράδοση) το έθιμο να κρατάμε λαμπάδες κατά τη γιορτή του Πάσχα. Η διαδεδομένη σε όλες τις Ορθόδοξους Εκκλησίες τελετή της διανομής του φωτός από τον εκκλησιαστικό προϊστάμενο στο λαό κατά τη νύχτα της Κυριακής του Πάσχα, ψάλλοντας «Δευτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός και ασπάσασθε Χριστόν τόν αναστάντα εκ νεκρων» (=ελάτε πάρτε φως από το άσβεστο φως και ασπαστείτε τον Χριστό που αναστήθηκε από τους νεκρούς), είναι αναντίρρητα πάρα πολύ παλιά. Αυτήν την ανέκαθεν φωταγωγία της Εκκλησίας, σύμβολο της χαράς, της δόξας και του ουράνιου φωτός, μαρτυρούν πολύ παλιά παραδείγματα. Όταν Επίσκοπος της Ιερουσαλήμ ήταν ο Νάρκισσος, το 162, κατά το βράδυ της ανάστασης, στην ίδια την Ιερουσαλήμ, άναψαν όλα τα καντήλια της Εκκλησίας με το θαυματουργό λάδι, όπως αναφέρει ο ιστορικός Ευσέβιος ο Παμφίλου: «Κάποτε, κατά το μεγάλο βράδυ του Πάσχα, λένε ότι είχε εξαντληθεί το λάδι από τους διακόνους (της εκκλησίας). Επειδή, εξαιτίας αυτού, φοβερή απογοήτευση συντάραξε όλο το πλήθος, ο Νάρκισσος διέταξε να ετοιμάσουν τα φώτα, και αφού άντλησε νερό από κάποιο κοντινό πηγάδι, το μετέφερε ο ίδιος. Ενώ έγινε αυτό αμέσως, προσευχόταν και παρακαλούσε με πίστη προς τον Κύριο το νερό να χυθεί στους λύχνους. Αφού έγιναν και αυτά, ενάντια σε κάθε λογική και με παράδοξη και θεϊκή δύναμη μετέβαλε το νερό σε λάδι∙ αυτό διαφυλάχτηκε από τους περισσότερους από τους αδελφούς για μεγάλο χρονικό διάστημα από τότε και σε μας έχει απομείνει ένα μικρό δείγμα από το τότε θαύμα»1.

Και πού υπήρχε τότε η εκκλησία αυτή στην άγια πόλη, όπου ήταν παρών και ο Επίσκοπος και πλήθος εκκλησιαζομένων, δεν είναι γνωστό∙ βέβαιο, όμως, είναι ότι, και μετά την ανάκτηση της Ιερουσαλήμ από τον Αδριανό, υπήρχε στην πόλη και η εκκλησία για την οποία έγινε λόγος, όπως πιθανόν και άλλοι τόποι προσευχής, στους οποίους μαζεύονταν οι πιστοί και μέσα και έξω από αυτούς, ειδικά αυτοί που είχαν πάει στην πόλη κατά την εορτή του Πάσχα. Ο Μ. Κωνσταντίνος, κάνοντας πιο λαμπερή τη φωταγωγία και τη λαμπαδηφορία της Εκκλησίας, διέταξε να φωτιστεί όλη η πόλη. «Την ιερή αγρυπνία μετέβαλε σε φώτα της ημέρας δένοντας πάρα πολύ ψηλούς κίονες από κερί σε όλη την πόλη, πάνω στους ήδη υπάρχοντες στύλους∙ οι λαμπάδες ήταν αναμμένες και φώτιζαν όλον τον τόπο, ώστε η αγρυπνία να ακτινοβολεί πιο πολύ και από τη λαμπερή ημέρα»2.

Και ο Γρηγόριος ο θεολόγος λέει: «το άγιο Πάσχα και περιβόητο, η πιο μεγάλη μέρα όλων των ημερών και η λαμπρή νύχτα, αυτή που έδιωξε το σκοτάδι της αμαρτίας, κατά την οποία εμείς γιορτάζουμε τη σωτηρία μας κάτω από το πλούσιο φως» (λόγ. ιθ'.). Αυτό, όμως, το φως που φωτίζει όλες τις εκκλησίες της νύχτας της Αναστάσεως πώς το αντιλαμβάνεται και πώς το ονομάζει η γλώσσα του Γρηγορίου του θεολόγου; «Αυτό, λέει, το αντίγραφο του μεγάλου φωτός, όσο και ο ουρανός από πάνω λάμπει, φωτίζοντας όλο τον κόσμο με τις δικές του ομορφιές, και όσο υπερουράνιο, και με την πρώτη φωτεινή φύση στους αγγέλους, και όσο στην Τριάδα, από την οποία όλο το φως έχει έρθει, από το αδιαίρετο φως που θεωρείται μέρος του και τιμάται∙ και αυτό είναι πρόδρομος του μεγάλου φωτός που υπάρχει, το (φως της διανυκτέρευσης κατά την εορτή του Πάσχα)»∙ (λόγ. εις τό Πάσχα). «Εάν, όμως, και εξολοκλήρου το φως που φωτίζει δυνατά κατά τη νύχτα της Αναστάσεως κάθε Εκκλησία (η οποία είναι η απεικόνιση της Σιών, όπως και η θεία Τράπεζα είναι η απεικόνιση του Μνήματος της Αναστάσεως), γράφει ο Κωνσταντίνος ο πρεσβύτερος ο εξ Οικονόμων, έτσι είναι ιερό και τιμώμενο, πόσο περισσότερο αξιοσέβαστο και κατεξοχήν πρόδρομος του μεγάλου φωτός εκλάμπει, αυτό που πηγάζει ευθύς από το ίδιο το πρωτότυπο και ζωηφόρο Μνήμα και, όπως θα μπορούσες να πεις φανερά και κατανοητά, αυτό που θεωρείται μέρος του αδιαίρετου φωτός; Ω νύχτα εκείνη ιερότατη και μεγάλη εορτή και μυστηριώδης, κατά την οποία το αμέτρητο πλήθος των προσκυνητών, όλα τα έθνη, όλοι με υψωμένες τις ψυχές και γεμάτοι με πίστη και ευλάβεια γιορτάζουν τη σωτηρία του σύμπαντος, στεκούμενοι απέναντι στον Τάφο που δέχτηκε τον Κύριο και παρατηρώντας από αυτό να ανατέλλει το αντίγραφο του μεγάλου φωτός και το πρόδρομο φως! Ω εκείνης της χαράς, με τη συνοδεία της οποίας προσέρχονται με χαρούμενο πόδι και νου, κρατώντας λαμπάδες, για να συναντήσουν από κοντά τον νυμφίο τον νικητή του θανάτου, παρακολουθώντας με τα μάτια της πίστης να βγαίνει από το ίδιο εκείνο θείο Μνήμα, απ' όπου αναστήθηκε και σωματικά»3. Γι' αυτό, από πολύ παλιά καθιερώθηκε ξεχωριστή ιερή τελετή του αγίου φωτός το απόγευμα του Μ. Σαββάτου στον ίδιο τόπο που έγινε η Ταφή και η Ανάσταση του Σωτήρα Χριστού, όπως μαρτυρούν πολλά ιστορικά μνημεία, στα οποία βρίσκουμε περιγραφές της τελετής του αγίου φωτός. Στο «Ιεροσολυμιτικό Κανονάριο» (Τυπικό της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων), το οποίο ανάγεται χρονικά στο δεύτερο μισό του 7ου αιώνα, η τελετή του αγίου φωτός περιγράφεται έτσι: «Το Μεγάλο Σάββατο το απόγευμα, κατά τη δύση του ηλίου, ο επίσκοπος, οι ιερείς και οι διάκονοι εισέρχονται στην αγία Ανάσταση και κλείνουν τις πόρτες. Ετοιμάζουν τρία θυμιατήρια και απαγγέλλουν εκτενή και ευχή. Ο επίσκοπος βάζει στο θυμιατήριο θυμίαμα και ο ίδιος θυμιατίζει. Προηγείται ο επίσκοπος, μετά από αυτόν ακολουθούν οι ιερείς και οι διάκονοι και, ψάλλοντας τον ψαλμό «Άσατε τω Κυρίω ασμα καινόν, ψάλατε τω Κυρίω πάσα η γη» (όλη η γη ας τραγουδήσει προς τον Κύριο τραγούδι καινούριο, ας ψάλλει προς τιμή του Κυρίου), κάνουν πομπή γύρω από την Εκκλησία. Μπαίνοντας στο άγιο Βήμα απαγγέλλουν εκτενή και ευχή με γονυκλισίες, όπου ο επίσκοπος λέει το παρακάτω: «Νυν αναστήσομαι, λέγει Κύριος, νυν δοξασθήσομαι, νυν υψωθήσομαι» (Τώρα θα αναστηθώ, λέει ο Κύριος, τώρα θα δοξαστώ, τώρα θα υψωθώ). Πηγαίνουν γύρω από την Εκκλησία για δεύτερη φορά ψάλλοντας το εξής: «Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον» (Ας είναι το όνομα του Κυρίου ευλογημένο). Αφού έρθουν μπροστά από την είσοδο του αγίου Βήματος, απαγγέλλουν εκτενή και ευχή και ψάλλοντας τον ψαλμό «Άσατε τω Κυρίω άσμα καινόν» με πομπή γυρνούν γύρω από την Εκκλησία για τρίτη φορά. Αφού επιστρέψουν εκεί, μπροστά στην είσοδο του αγίου Βήματος, απαγγέλλουν εκτενή και ευχή. Ο επίσκοπος ασπάζεται τους ιερείς και τους διακόνους, ευλογούν τα κεριά και ανάβουν τις λυχνίες. Ανοίγουν τις πόρτες και μπαίνουν στην καθολική Εκκλησία ψάλλοντας το «Κύριε, εκέκραξα» μαζί με το στιχηρό «Φωτίζου, φωτίζου Ιερουσαλήμ...». Μετά το «φως ιλαρόν...», τα δώδεκα αναγνώσματα και η Λειτουργία»4. Το Τυπικό του Ναού της Αναστάσεως, το οποίο γράφτηκε το 1122, αλλά βρισκόταν εν χρήσει στη Σιωνίτιδα Εκκλησία ήδη από τον 8ο και 9ο αιώνα5, περιγράφει την τελετή του αγίου φωτός λεπτομερέστατα ως εξής: «Και κατά τη δεύτερη ώρα της αγίας αυτής ημέρας (του Μ. Σαββάτου) έρχονται οι μυροφόρες και αρχίζουν να πλένουν τα καντήλια και τα τακτοποιούν μέσα στον πανάγιο και ζωοποιό Τάφο, ενώ βρίσκονται παρόντες ο Πατριάρχης και ο αρχιδιάκονος και ο δευτεράριος και ο παραμονάριος και τρεις διάκονοι και ψάλτες∙ και ενώ εκτελούν το έργο τους οι μυροφόρες ψάλλουν τον κανόνα και την ακολουθία των ωρών σύντομα. Και όταν τελειώσουν με το πλύσιμο των καντηλιών και την τακτοποίησή τους, τότε κλειδώνει ο Πατριάρχης τον άγιο Τάφο και παίρνει τα κλειδιά μαζί του, και τότε σβήνουν όλα τα καντήλια του ναού∙ και ανεβαίνει ο Πατριάρχης στα Κατηχούμενα, για να ψάλλει τις ώρες. Και όταν γίνεται εννιά η ώρα, ο Πατριάρχης κατεβαίνει μαζί με τον κλήρο ντυμένοι στα άσπρα στην αγία Ανάσταση χωρίς φωταψίες και θυμιατό και τότε αρχίζουν τον εσπερινό πίσω από τον άγιο Τάφο μέσα σε κλίμα γαληνότητας... Αμέσως μετά το τέλος των Προφητειών εισέρχεται ο Πατριάρχης στο άγιο Βήμα και κόβει το θυμίαμα των μητροπολιτών, των επισκόπων και των πρεσβυτέρων, και αρχίζουν να θυμιατίζουν ο ίδιος (ο Πατριάρχης) και οι αρχιερείς και οι ιερείς μαζί του∙ θυμιατίζουν το Ναό έξω από τον άγιο Τάφο και περιέρχονται γύρω από αυτόν τρεις φορές, ενώ είναι κλειστός. Αμέσως έρχονται και ανεβαίνουν στον άγιο Γολγοθά και αφου έχουν θυμιατίσει κάτω, όπως και στον άγιο κήπο και στον άγιο Κωνσταντίνο και στην αγία Φυλακή, μέχρι να έρθουν στην πύλη της αγίας Αναστάσεως, η οποία ονομάζεται η πύλη των Μυροφόρων. Τότε παίρνουν οι υποδιάκονοι τα θυμιατά από τους αρχιερείς και τους ιερείς και μπαίνουν όλοι στο άγιο Βήμα και αρχίζει ο Πατριάρχης το «Κύριε ελέησον» εκτενώς και χωρίς παύση και τότε εξέρχεται ο Πατριάρχης από το Βήμα ο ίδιος και ο αρχιδιάκονος και ο πρωτοδιάκονος-κρατούν τα χέρια του Πατριάρχη από τη μια και από την άλλη μεριά-και προπορεύεται μπροστά από αυτούς ο σακελλάριος και τον ακολουθεί από πίσω ο παραμονάριος και ο καστρίνσιος∙ και τότε πέφτει ο Πατριάρχης μπροστά από το άγιο Βήμα με το πρόσωπο στο έδαφος και προσεύχεται με δάκρυα για τις αμαρτίες του λαού∙ και σηκώνει τα χέρια του ψηλά∙ έτσι κάνει τρεις φορές, το ίδιο και αυτοί που είναι μαζί του∙ και ο λαός ψάλλει το «Κύριε ελέησον» δυνατά και ακατάπαυστα. Και τότε με την είσοδο του Πατριάρχη και των ακολούθων του στον άγιο Τάφο, κάνει τρεις μετάνοιες και προσεύχεται και παρακαλεί για τον ίδιο και για το λαό και τότε ανάβει από το άγιο Φως και το δίνει στον αρχιδιάκονο και ο αρχιδιάκονος στο λαό και μετά από αυτό βγαίνει ο Πατριάρχης και η συνοδεία του ψάλλοντας το στιχηρό: «Φωτίζου, φωτίζου η νέα Ιερουσαλήμ»6.

Εκτός από τα Τυπικά της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων και διάφοροι επισκέπτες των αγίων Τόπων αναφέρονται στο άγιο φως, όπως ο Βασίλειος ο επίσκοπος της Εμέσης κατά το πρώτο μισό του 9ου αιώνα στο βίο του αγίου Θεοδώρου που ήταν γνωστός για την ασκητική του ζωή στη λαύρα του αγίου Σάββα. Ο διαπρεπής αυτός μοναχός, αφού εκλέχτηκε εκείνη την εποχή από τους δύο πατριάρχες Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος Εδέσσης από αυτούς στο Ναό της Αναστάσεως κατά τη Μ. Πέμπτη. «Αφού συνέφαγε, λέει ο βιογράφος του Βασίλειος, με τους Πατριάρχες και λειτούργησε μαζί τους και τη Μ. Παρασκευή και το άγιο Σάββατο και μετά το άναμμα των καντηλιών από το ουράνιο φως της Αγίας Αναστάσεως συλλειτούργησε μαζί με τους Πατριάρχες, το ίδιο και την αγία και μεγάλη Κυριακή αφού τέλεσε την λαμπρή εορτή, έφυγε για τη Βαβυλώνα»7.

Για την τελετή του αγίου φωτός και της μετάδοσής του από τον Πατριάρχη «στους επισκόπους και στον υπόλοιπο λαό, για να φωτίσει με αυτό ο καθένας το σπίτι του» κάνει μνεία και ο Μοναχός Βερνάρδος ο σοφός που επισκέφτηκε την άγια Πόλη το 870 8.

Αξιοσημείωτη τυχαίνει να είναι η επιστολή του Νικήτα, βασιλικού κληρικού της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης, σχετικά με τη φωτοφάνεια (εμφάνιση του φωτός) από τον άγιο Τάφο κατά το Μ. Σάββατο. Αυτός επισκέφτηκε την Ιερουσαλήμ το 947, για να προσκυνήσει τους αγίους Τόπους, όταν Πατριάρχης Ιεροσολύμων ήταν ο Χριστόδουλος ο Α'(937-950), φέρνοντάς του δώρα από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο τον Ζ', όπως γράφει ο ίδιος στην επιστολή προς τον ίδιο τον Αυτοκράτορα9. Αυτή η επιστολή έχει ως εξής: «Άρα επρόκειτο, Θειότατε βασιλιά, η ζωή μας να μην είναι χωρίς σημασία εξαιτίας της μεγαλειότητας του Θεού, αλλά να δοξάζεται ο πραγματικά κυρίαρχος και μόνος αληθινός Θεός μας με την προς το Χριστό ταπείνωσή σου στα εξέχοντα10 θαύματα και στις εμφανίσεις του φωτός, σαν να μην πρόκειται μόνο για τα παλιά εξαίσια θαύματα, αλλά και να ευφραίνεται και να δοξάζεται μέσω των τελετών που γίνονται κατά την εν Χριστώ βασιλεία σου· γιατί όλοι οι πολίτες και οι νεοφερμένοι γνωρίζουν τα γεγονότα σχετικά με την έλευση του φωτός την ημέρα της Ανάστασης κατά την ιερή ταφή του Κυρίου, αρκετά παράδοξα-αναφέρομαι στη λάμψη της φωτοφάνειας-ότι γίνεται με τη Θεία έμπνευση· γιατί παλιότερα με μεγάλη επιθυμία ποθούσα να παρατηρήσω αυτήν (τη φωτοφάνεια) και να προσκυνήσω το ιερότατο εκείνο και σεβάσμιο έδαφος, όμως δεν πραγματοποίησε αυτήν την παράκλησή μου η Θεοφρούρητος βασιλεία σου που παρέχει και δώρο χρυσού, αλλά με έστειλε προηγουμένως στον Θεοφιλή αρχιεπίσκοπο που βρίσκεται εκεί· γι' αυτό, λοιπόν, ο Θεός, επειδή γνωρίζει την εξολοκλήρου αφοσίωσή σου προς αυτόν, σε προστάτεψε από κάθε φθορά των ανόσιων Αγαρηνών. Στις 7, λοιπόν, Απριλίου, με την πρόνοια του Θεού, αφού συνάντησα τον αρχιεπίσκοπο της αγίας πόλης Χριστόδουλο, έμεινα μαζί του και είδα τη θεϊκή επιφάνεια της αναστάσιμης ημέρας· και ενώ πλησίαζε το άγιο και μεγάλο Σάββατο, ο διάβολος που φθονεί πάντα τους καλούς δε μας άφησε ήρεμους, αλλά έτσι στεφανωμένος προσέκρουσε στον ακρογωνιαίο λίθο τον Χριστό, όμως ο ίδιος περισσότερο συντρίφτηκε παρά συνέτριψε. Γιατί, κάποιος Αμηράς από το Παγδάτι κατά την πρώτη ώρα του αγίου και μεγάλου Σαββάτου, ενώ βρισκόταν εκεί γύρω, μπήκε γεμάτος θυμό και μανία στον Αμηραίο τόπο στο πραιτώριο· τότε, αμέσως, κάποιοι φοβεροί και σκληροί αγγελιοφόροι ανακοίνωσαν την άφιξή του στον αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο και όδευαν προς το πραιτώριο· όταν, όμως, έφτασε εκεί ο Θεοφιλής και πραγματικά πολύτιμος αρχιεπίσκοπος, ο φοβερός και κατάπληκτος Αμηραίος είπε: «δεν μπορείς, αρχιεπίσκοπε, να τελέσεις τώρα την εορτή, γι' αυτό έχω έρθει εδώ, γιατί με μαγικό και δόλιο τέχνασμα κάνεις το θαύμα για το οποίο γίνεται πολύς λόγος και έχεις γεμίσει όλη τη Συρία με τη θρησκεία των χριστιανών· και σχεδόν έχεις αποτελειώσει τη Ρωμανία εξαφανίζοντας τα δικά μας ήθη»· ο θεοφιλής τότε αρχιεπίσκοπος, με ήρεμη τη φωνή του απάντησε: «εάν μία φορά, ή και δύο φορές κάνατε προσπάθεια, από αυτά τα έργα δε γίνατε αξιόπιστος αμέτρητες φορές· θα μας φαινόταν πιο ανεκτό να πούμε ότι τάχα αυτό τελείται με κάποιο μαγικό και δόλιο τέχνασμα». Και επειδή πέταξε μπροστά στον προϊστάμενο αρχιεπίσκοπο σίδηρο αντί φυτίλι στο καντήλι που βρισκόταν στον άγιο Τάφο και επειδή είδαμε αυτό να ανάβει ολόκληρο σαν κερί με τη θεϊκή συναίνεση, μέχρι ποιο σημείο επιχειρούμε να θαυμάζουμε το ανήκουστο από τις τυραννίες; Οι γραφείς που στέκονταν εκεί,-έτσι ονομάζονται αυτοί που προσφέρουν υπηρεσίες στον Αμηραίο τόπο και είναι μέτοχοι στη δική μας ακέραιη πίστη, έλεγαν στον μαιοφόνο Αμιρά ¨¨»» «δεν κάνεις καλά που εμποδίζεις τον αρχιεπίσκοπο να τελέσει την εορτή που γίνονταν σύμφωνα με τα ήθη σε αυτόν τον τόπο· γιατί με ποιον τρόπο εισπράττεται το μεγαλύτερο μέρος των δημοσίων φόρων, εάν δεν επιτρέπεται να τελούνται οι καθιερωμένες εορτές εδώ; Και επειδή, εάν εμμείνεις σε αυτό το λογισμό, μπορούμε να κάνουμε αναφορά στον πρώτο σύμβουλο της Συρίας, δε θα προξενήσεις στον εαυτό σου κάποια τυχαία αγανάκτηση»· επειδή, λοιπόν, οργίστηκε με τα λεγόμενα, ο δυστυχής αποβλέπει σε άλλο καινούριο τέχνασμα, γεμάτος με θυμό και μανία αφαιρεί με τη βία από τον αρχιεπίσκοπο 7000 χρυσά· και λέει ότι, εάν δεν πάρει τα χρήματα, δε θα επιτρέψει με κάθε τρόπο στον αρχιεπίσκοπο να τελέσει την αγία και καθολική εορτή της Ανάστασης του Χριστού· ο αρχιεπίσκοπος τότε πολύ στεναχωρημένος αναστέναξε βαθιά και εκβίασε τους φονιάδες ότι θα απαλλαγεί ο ίδιος από την παρούσα ζωή με ένα ξίφος, γιατί θεωρούσε ότι ήταν συμφέρον για τον εαυτό του αυτό, ότι δηλαδή θα απαλλασσόταν από την κακία αυτών· ο Θεός, όμως, που επινοεί για αυτούς που βρίσκονται σε δυσκολίες και που δίνει δύναμη στον ασθενή, εξάλειψε αυτήν την σκέψη· γιατί, αφού έδωσαν δύο χιλιάδες (2000) χρυσά οι γραφείς-οι οποίοι μνημονεύτηκαν παραπάνω-εγγυήθηκαν στον αρχιεπίσκοπο να δώσουν τις πέντε χιλιάδες (5000) και έτσι ματαίωσαν το σχέδιο του ασεβούς Αμηραίου.

Ενώ ο αρχιεπίσκοπος πιεζόταν με αυτά στο Πραιτώριο, ο Θεός των αξιοθαύμαστων έργων, με την ακατανόητη και ακαταμάχητη δύναμή του, γέμισε με τρίφωτο θείο φως δύο από τα καντήλια, σε εκείνον τον τόπο που έγινε η Σταύρωση, όπου λέγεται ότι, αφού κατέβασαν το τίμιο Σώμα του Κυρίου και Θεού μας, από το Σταυρό, το έπλυναν· αυτό, λοιπόν, το παράδοξο, μόλις αναγγέλθηκε στο πραιτώριο, αμέσως το πλήθος των χριστιανών και των ασεβών Αγαρηνών, αναμειγμένο, συνέρρεε στην αγία Εκκλησία του Θεού, οι μεν Ορθόδοξοι εξαιτίας του έντονου πόθου τους και της διάπυρης πίστης, οι δε άθεοι Αγαρηνοί με φονική διάθεση και με καταστροφικό φρόνημα, κρατώντας άλλοι μαχαίρια και άλλοι από αυτούς λόγχες, ώστε, εάν ανακαλυφθεί ότι κάποιος από τους χριστιανούς έχει λαμπάδα φωτός, να φονευθεί μέσα στο ναό· ο πάνσοφος, όμως, Αρχιεπίσκοπος μαζί με τους άλλους κληρικούς και τους Αγαρηνούς πήγαινε γρήγορα στον Άγιο Τάφο του Κυρίου και μάλιστα, αφού έριξε από δω και από εκεί μικρές ματιές, επειδή γνώριζε ότι ποτέ ως τότε δεν έβγαινε και εκεί η λάμψη του θείου φωτός, μαζί με τους ασεβείς Αγαρηνούς τον θεϊκό Τάφο ασφάλισε. Και κατά την ανατολή, αφού ύψωσε τα Μωσαϊκά εκείνα χέρια μαζί με το λαό των χριστιανών, ικέτευε για πολύ ώρα τον Θεό όλων. Γύρω στις έξι η ώρα της ημέρας, μόλις παρατήρησε στον θεϊκό Τάφο του Σωτήρα, βλέπει τη θεϊκή φωτοφάνεια (εμφάνιση του φωτός), καθώς η είσοδος της πόρτας δημιουργήθηκε γι' αυτόν από άγγελο· πήρε, λοιπόν, την ευκαιρία να μεταδώσει το φως στα πολύφωτα στην αγία μεγάλη Εκκλησία του Θεού, καθώς αυτό συνήθιζε να κάνει, και ξαφνικά μπορούσε να δει όλη την Εκκλησία του Θεού γεμάτη με το ανέπαφο θεϊκό φως, ώστε άλλοτε ο ευσεβής λαός να μεταφέρεται στο δεξί μέρος, άλλοτε στο αριστερό, άλλοι στα προπύλαια, άλλοι στον τόπο του Κρανίου και άλλοι στην κρεμάμενη σταυροειδή αλυσίδα, επειδή και εκείνη περικύκλωνε τα καντήλια, και λέγεται για αυτήν ότι το δικό μας κόσμο μνημονεύει και χάρη στο σημείο αυτή είναι κρεμασμένη, ώστε με την απροσδόκητη φωτοφάνεια να εκπλήξει τους πάντες· αλλά όμως, γέμισε με έκπληξη και ντροπή και τους ίδιους τους άθεους Αγαρηνούς· γιατί από την Ανάληψη του Χριστού μέχρι τότε, σε ένα από τα καντήλια που υπάρχουν μέσα στον Άγιο Τάφο λέγεται ότι κάθε χρόνο γεννιόταν η λάμψη του θεϊκού φωτός· όμως, αυτή τη φορά η θεϊκή φωτοχυσία έλαμψε όλη την Εκκλησία, ώστε όλοι με μία φωνή είπαν: «τις Θεός μέγας, ως ο Θεός ημών, συ εί ο Θεός ο ποιών θαυμάσια μόνος»· και ενώ ο ασεβής Αμηραίος ήταν ανάμεσα στους Κατηχουμένους κρατώντας γυμνό ένα λαμπερό ξίφος, έπεσε μπροστά στο ναό και έγινε ένα εξαίσιο και αξιοθαύμαστο θαύμα· το καντήλι που κρεμόταν απέναντι από εκεί που έπεσε ο Αμηραίος, μεγαλύτερο και από μέγεθος κρατήρα, με κάποια οικονομία του Θεού, συνέβη να μείνει άδειο από νερό και λάδι, και αμέσως να γεμίσει με θεϊκό φως, χωρίς να υπάρχει κανένα φυτίλι σε αυτό· ο φονικός και δύστυχος, λοιπόν, Αμηραίος μπροστά σε αυτό το παράδοξο θέαμα έμεινε άναυδος, ώστε φανερά μπροστά σε όλους προτίμησε να βλέπει το χέρι σαν φωτιά και έτσι έγιναν αυτά τα παράδοξα και εξαίσια· αυτό, όμως, το κατά το δρακόντιο σταυρό ήδη παράδοξο που τελέστηκε, ας μη θεωρηθεί από τους πολλούς ότι έχει κάποιο ίχνος ψεύδους, γιατί σε κανέναν άλλον δεν αναθέτω τη δική μου αμαρτωλή συνείδηση, εάν δεν ερευνήσει τα βάθη της λογικής με το ακοίμητο μάτι· εκεί, λοιπόν, από τα δρακόντια που υπήρχαν στο δεξί μέρος της αγίας Εκκλησίας του Θεού, στο σταυρό που είχαν στο πάνω μέρος τους, αφού εμφανίστηκε αστέρι στο μέσο, ακτινοβολούσε σαν τον ήλιο, μετά, όμως, από λίγη ώρα, αφού διαιρέθηκε στα τέσσερα, φάνηκε ψηλά να λάμπει σε σχήμα σταυρού, ώστε όλοι να μαζί να τρέχουν προς αυτόν, και να ανακράζουν νικητήριους ύμνους για τον Θεό που προνοεί για τα δικά μας, αλλά δε νομίζω ότι κάτι τέτοιο είναι φανερό, αλλά ότι η δύναμη της πιστής προς τον Θεό αγίας βασιλείας σου θα καθυποτάξει τον μισητό Ισμαήλ, θα αμαυρώσει, όμως, και τη μιαρή θρησκεία των Αγαρηνών, ακριβώς όπως αυτό έχει ομολογηθεί και από τους βέβηλους και ασεβείς Αγαρηνούς· ο Θεός μέσω του σταυρού έδωσε τη νίκη στον φημισμένο από τους βασιλείς Κωνσταντίνο, αφού δώρισε ομώνυμο και όμοιο σταυρό, αναφέροντας μέσω του αστεριού την αγία βασιλεία σου, ο ίδιος και τώρα καθυπόταξε, ενδυνάμωσε και ενίσχυσε, δέσποτα, την κεφαλή όλου του έθνους, αποκαθιστώντας τη δύναμη της σιδηράς σου βασιλείας».

Ο πιο αμαρτωλός από τους κληρικούς Νικήτας έχω παραδώσει αυτά γραμμένα, κατά το έτος Αδάμ, στυε'. (=947 μ.Χ.).

Ακόμα πιο λεπτομερή και γεμάτη ενδιαφέρον περιγραφή για την τελετή του αγίου φωτός συναντούμε στο Οδοιπορικό του Ρώσου ηγουμένου Δανιήλ, ο οποίος επισκέφτηκε την αγία Γη το 1106-7, όταν η περιοχή ήταν στα χέρια των Σταυροφόρων.

«Εκθέτω, λέει, την αλήθεια, όπως την είδα. Την αγία Παρασκευή σφουγγαρίζουν τον άγιο Τάφο και πλένουν τα καντήλια που βρίσκονται εκεί, έπειτα τα γεμίζουν με καθαρό λάδι, χωρίς νερό, και αφού βάλλουν μέσα σε αυτά τα φυτίλια, τα αφήνουν με αυτόν τον τρόπο προετοιμασμένα· και κατά τη δεύτερη ώρα της νύχτας σφραγίζουν τον Άγιο Τάφο. Τότε σβήνουν όλα τα καντήλια και τα κεριά, όχι μόνο αυτά που είναι μέσα στο ναό, αλλά και τα άλλα που βρίσκονται σε όλες τις Εκκλησίες της Ιερουσαλήμ. Την ίδια μέρα, τη μεγάλη Παρασκευή, κατά την πρώτη ώρα της ημέρας, εγώ ο αμαρτωλός, αφού παρουσιάστηκα μπροστά στον ηγεμόνα Βαλδουίνο, τον προσκύνησα. Ο ηγεμόνας χαρούμενος με πλησίασε και μου είπε: «Τι επιθυμείς, Ρώσε ηγούμενε;» Ο ηγεμόνας όντας αγαθός και καθόλου υπερήφανος με γνώριζε ήδη καλά και με αγαπούσε. Τότε, λοιπόν, απάντησα σε αυτόν: «καλοκάγαθε ηγεμόνα, στο όνομα του Θεού και της αφοσίωσης, την οποία εγώ εξακολουθώ να έχω από τους Ρώσους ηγεμόνες, σε παρακαλώ να εισακούσεις σε αυτήν την παράκλησή μου. Επιθυμώ να βάλλω με το ίδιο μου το χέρι το καντήλι μου στον άγιο Τάφο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού εκ μέρους όλης της Ρωσικής γης, για τους δικούς μας ηγεμόνες και χριστιανούς της Ρωσίας». Στο λόγο αυτό ο ηγεμόνας με ιδιάζουσα καλοκαγαθία μου το επέτρεψε και μου έδωσε τον καλύτερο ακόλουθό του, για να με οδηγήσει στον οικονόμο του Ναού της Αναστάσεως και στον κλειδοφύλακα του αγίου Τάφου. Ο οικονόμος τότε και ο κλειδοφύλακας με διέταξαν να φέρω το καντήλι μου με λάδι, κι εγώ, αφού τους ευχαρίστησα, γεμάτος χαρά έτρεχα στην αγορά· αφού αγόρασα το πιο μεγάλο κρυστάλλινο καντήλι και το γέμισα με καθαρό λάδι, χωρίς νερό, γύρισα το απόγευμα στον άγιο τάφο κρατώντας το. Βρήκα μόνο τον κλειδοφύλακα στο εσωτερικό του μικρού ναού του Αγίου Τάφου (του ιερού Κουβουκλίου). Αυτός, αμέσως μετά τη δική μου παράκληση, άνοιξε τις πύλες και αφού με παρακάλεσε να αφήσω τα σανδάλια μου, με έβαλε μέσα στον Άγιο Τάφο με γυμνά τα πόδια μου και έχοντας στα χέρια το καντήλι. Μου είπε να το αφήσω με τα ίδια μου τα χέρια πάνω στον άγιο Τάφο· το άφησα στο μέρος όπου κείτονταν τα ιερά πόδια του Σωτήρα μας. Το καντήλι των Ελλήνων ήταν τοποθετημένο προς το μέρος του κεφαλιού, ενώ του μοναστηριού του αγίου Σάββα και των υπόλοιπων μονών βρίσκονταν στο μέρος του στήθους. Είναι συνήθεια να βάζουν εδώ καντήλι των Ελλήνων και μεμονωμένα ένα άλλο για το μοναστήρι του αγίου Σάββα... Αφού έβαλα το δικό μας καντήλι πάνω στον άγιο Τάφο, προσκύνησα στη γη μπροστά στον άγιο αυτό τόπο, φίλησα και έβρεξα με τα δάκρυά μου τον ιερό τόπο, όπου το αγιότατο σώμα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού κειτόταν· έπειτα, βγήκα γεμάτος με ανείπωτη χαρά από το εσωτερικό του αγίου Τάφου και κατευθύνθηκα προς το δωμάτιό μου.

Το πρωί του μεγάλου Σαββάτου, κατά την έκτη ώρα της ημέρας, μεγάλο πλήθος λαού μαζεύτηκε μπροστά στο Ναό της Αναστάσεως. Οι κάτοικοι της χώρας, οι περιηγητές και οι προσκυνητές που είχαν έρθει γι αυτό από τη Βαβυλώνα, την Αίγυπτο και την Αντιόχεια και από άλλες χώρες μαζεύτηκαν την ίδια μέρα. Αμέτρητο πλήθος γέμισε την πλατεία γύρω από τον Ναό και τον Γολγοθά· τόσο στριμωγμένοι, όμως, ήταν, που έβλεπε κανείς ανθρώπους να πνίγονται από την πίεση των ανθρώπων, οι οποίοι κρατούσαν στα χέρια τους κεριά σβησμένα και περίμεναν τη στιγμή που θα ανοίξουν οι πόρτες της Εκκλησίας. Στο εσωτερικό της Εκκλησίας βρίσκονταν μόνο ιερείς, περιμένοντας τον ερχομό του ηγεμόνα Βαλδουίνου και της ακολουθίας του. Μόλις φάνηκε αυτός, οι πόρτες της Εκκλησίας άνοιξαν και ο λαός όρμησε τότε όλος μαζί, γεμίζοντας όλη την Εκκλησία και τα διπλανά μέρη, τον Γολγοθά και τον τόπο της σταύρωσης και περισσότερο το μέρος όπου βρίσκεται ο σταυρός του σωτήρα μας. Αυτοί που δεν μπορούσαν να μπουν μέσα στην Εκκλησία στέκονταν έξω. Όλος αυτός ο λαός έλεγε μόνο τις λέξεις «Κύριε ελέησον». Αυτές οι ζωηρές και αδιάκοπες αναφωνήσεις δημιουργούσαν θόρυβο που δονούσε τις γύρω περιοχές... Έτσι στέκονταν οι πιστοί. Οι καρδιές τους ήταν συγκινημένες, τα μάτια τους γεμάτα δάκρυα. Έβλεπε κανείς και τον ηγεμόνα Βαλδουίνο να αισθάνεται συγκίνηση και να κλαίει, ενώ οι ακόλουθοί του περικύκλωναν το αρχικό θυσιαστήριο που βρισκόταν απέναντι ακριβώς από τον άγιο Τάφο (από τη βασιλική κάμαρα, όπως λέγεται σήμερα). Κατά την έβδομη ώρα της ημέρας του μεγάλου Σαββάτου ο ηγεμόνας Βαλδουίνος και οι ακόλουθοί του όδευαν ξυπόλητοι από το σπίτι του προς τον άγιο Τάφο. Προσκάλεσε και από το μετόχι του αγίου Σάββα τον ηγούμενο και τους αδελφούς μοναχούς του, οι οποίοι με όμοιο τρόπο κατευθύνονταν προς τον Τάφο του Κυρίου, μαζί με αυτούς ήμουν και εγώ ο αμαρτωλός. Όλοι βρεθήκαμε μπροστά στον ηγεμόνα και τον χαιρετήσαμε, ο ίδιος χαιρέτησε τον ηγούμενο και τους αδελφούς που ήταν μαζί του και υποχρέωσε τον ηγούμενο του αγίου Σάββα και εμένα τον αμαρτωλό να πλησιάσουμε και να σταθούμε δίπλα σε αυτόν, όπως ακριβώς και κάναμε. Επιπλέον, υποχρέωσε τους υπόλοιπους ηγουμένους και τους άλλους μοναχούς να προηγηθούν, ενώ η συνοδεία του ακολουθούσε την πομπή της τελετής. Φτάσαμε, τέλος, στη δυτική πόρτα του Ναού της Αναστάσεως, αλλά το πλήθος που ήταν μαζεμένο μας εμπόδιζε να μπούμε.

Τότε, λοιπόν, ο ηγεμόνας Βαλδουίνος διέταξε το στράτευμά του να διασκορπίσει το πλήθος και μας άνοιξαν δίοδο ανάμεσα στο πλήθος μέχρι τον άγιο Τάφο και έτσι, αφού μπορέσαμε να περάσουμε, φτάσαμε στην ανατολική πόρτα του αγίου Τάφου. Ο ηγεμόνας μπήκε μαζί μας και κάθισε στο δεξί μέρος, κοντά στον τοίχο που χωρίζει το αρχικό θυσιαστήριο, μπροστά στην ανατολική πόρτα, σε μία ψηλή θέση που προορίζεται για τον ηγεμόνα. Διέταξε, λοιπόν, τον ηγούμενο του αγίου Σάββα να σταθεί μαζί με τους μοναχούς του και τους Ορθόδοξους ιερείς πάνω στον άγιο Τάφο, ενώ εμένα με διέταξε να σταθώ ψηλότερα, επάνω (απέναντι) από τις πόρτες του αγίου Τάφου, μπροστά από το αρχικό θυσιαστήριο, ώστε να μπορώ να βλέπω στην πόρτα του Αγίου Τάφου, του οποίου και οι τρεις πόρτες ήταν σφραγισμένες με τη βασιλική σφραγίδα. Οι Λατίνοι ιερείς βρίσκονταν στο αρχικό θυσιαστήριο. Κατά την όγδοη ώρα της ημέρας οι Ορθόδοξοι ιερείς, οι οποίοι βρίσκονταν πάνω, βέβαια, στον Άγιο Τάφο, άρχισαν την ακολουθία του εσπερινού· μεγάλος αριθμός εκκλησιαστικών και μοναχών βρίσκονταν μαζί τους. Οι Λατίνοι, επίσης, έψαλλαν την ακολουθία σύμφωνα με το δικό τους Τυπικό... Όταν άρχισε η ανάγνωση των Παροιμιών του αγίου Σαββάτου, ο επίσκοπος, ακολουθούμενος από τον διάκονο, άφησε το αρχικό θυσιαστήριο και αφού πλησίασε στις πόρτες του Αγίου Τάφου, παρατήρησε μέσα από τα κάγκελα των θυρών και, αφού δεν είδε φως στον Ἀγιο Τάφο, γύρισε στο θυσιαστήριο. Ενώ γινόταν η ανάγνωση της στ' Παροιμίας, ο ίδιος ο Επίσκοπος, ακολουθούμενος από τον διάκονο, έρχεται και πάλι, για να δει μέσα από την πόρτα του Αγίου Τάφου, εάν δεν υπάρχει εδώ φως. Όλος ο λαός δακρυσμένος άρχισε να αναφωνεί «Κύριε ελέησον». Αφού πέρασε και η ενάτη ώρα, ο χορός άρχισε να ψάλλει το άσμα της διάβασης της ερυθράς θάλασσας «Άσωμεν τω Κυρίω». Αυτήν την ώρα φαίνεται να έρχεται από την ανατολή μικρό σύννεφο και να στέκεται πάνω από τον υπερυψωμένο Τρούλο της Εκκλησίας, πέφτει βροχή πάνω στον άγιο Τάφο και λάμψη φοβερή και λαμπερή βγαίνει από αυτόν. Τότε ο Επίσκοπος συνοδευόμενος από τέσσερις διακόνους, έρχεται, για να ανοίξει τις πόρτες του αγίου Τάφου και αφού πήρε τα κεριά, τα οποία κρατούσε ο ηγεμόνας Βαλδουίνος, μπήκε στον Άγιο Τάφο και, αφού άναψε πρώτα τα κεριά του ηγεμόνα, βγήκε δίνοντας τα αναμμένα κεριά στον ηγεμόνα Βαλδουίνο, ο οποίος επανήλθε στη θέση του με μεγάλη χαρά και έχοντας τα κεριά στα χέρια.

Εμείς ανάψαμε τα κεριά από τον ηγεμόνα και έπειτα δώσαμε το φως σε αυτούς που βρίσκονταν εκεί και στον λαό. Το άγιο φως μου φάνηκε ότι διέφερε από το συνηθισμένο φως· η λάμψη του είχε κάτι το ιδιαίτερο και η φλόγα του ήταν κόκκινη. Όλος ο λαός κρατώντας τα κεριά στα χέρια, συγκινημένος και γεμάτος χαρά στην όψη του αγίου φωτός, δε σταμάτησε να επαναλαμβάνει «Κύριε ελέησον». ...έπειτα άναψαν με το άγιο φως όλα τα καντήλια των Εκκλησιών και τα κεριά και τέλεσαν την ακολουθία του εσπερινού σε αυτές τις Εκκλησίες. Στη μεγάλη Εκκλησία του αγίου Τάφου έμειναν μόνο ιερείς, για να τελέσουν την ακολουθία του εσπερινού, ενώ ο λαός έφυγε. Εμείς επιστρέψαμε στο μοναστήρι μας μαζί με τον ηγούμενο και τους αδελφούς, κρατώντας τα κεριά αναμμένα, όταν τελειώσαμε την ακολουθία. Αφού αναγνώσαμε τις εσπερινές ευχές, ο καθένας αποχώρησε για το δωμάτιό του, δοξάζοντας τον Θεό που μας καταξίωσε να δούμε τη χάρη του»11.

Και άλλος Ρώσος προσκυνητής, ο Αρχιμανδρίτης Αγρεθένιος το 1375 αναφέρει για την τελετή του αγίου φωτός τα παρακάτω: «Σύμφωνα με το έθιμο, γράφει στο Οδοιπορικό του, ο Πατριάρχης κάνει λιτανεία γύρω από τον Άγιο Τάφο το μεσημέρι του Μ. Σαββάτου για το άγιο φως. Βγήκε ο Πατριάρχης και μαζί του ο Μητροπολίτης Γερμανός από την Αίγυπτο και ο Μάρκος ο Επίσκοπος από τη Δαμασκό. ...και ο ηγούμενος Στέφανος του αγίου Σάββα μαζί με όλο τον κλήρο και έκαναν περιφορά γύρω από τον Τάφο του Κυρίου δύο φορές και κατά τον τρίτο κύκλο φάνηκε πάνω από τον άγιο Τάφο λεπτός καπνός. Έπειτα άνοιξαν τον Τάφο (το Κουβούκλιο) και μπήκε ο Πατριάρχης, μαζί με αυτόν και ο Αρμένιος Επίσκοπος, γιατί γέμισε με φως το ιερό σπήλαιο και άναψαν όλα τα καντήλια, που είχαν σβηστεί από τη Μ. Πέμπτη και ήταν έτοιμα (να ανάψουν). Και άναψε ο Πατριάρχης τα κεριά από το άγιο φως, από τον Πατριάρχη (άναψε τα κεριά) όλη η Εκκλησία και έγινε φοβερός αναστεναγμός σε όλη την Εκκλησία στη θέα του φωτός. Μετά από λίγο έσβησαν τα κεριά, τα οποία ο καθένας φυλάει για ευλογία. Έπειτα ο πατριάρχης αρχίζει τη λειτουργία του Μ. Σαββάτου»12.

Κατά τον ίδιο τρόπο περιγράφουν την τελετή του αγίου φωτός κατά τον 16ο και 17ο αιώνα και άλλοι Ρώσοι προσκυνητές, ο Ποζνιακώφ και ο Αρσένιος Σουχάνωφ, που επισκέφτηκαν τους Αγίους Τόπους, ο πρώτος το 1582, όταν Πατριάρχης ήταν ο Σωφρόνιος (1579-1608), και ο δεύτερος το 1652, όταν Πατριάρχης ήταν ο Παϊσιος (1645-1661). Ο τελευταίος στο Προσκυνητάριό του γράφει τα ακόλουθα: «Κατά το απόγευμα του Μ. Σαββάτου ο Πατριάρχης με τη συνοδεία του εισέρχεται στον Ναό (της Αναστάσεως) και εκεί αναπαύεται στο κελί του. Αργότερα εμφανίστηκαν δύο Μουσουλμάνοι (θυρωροί του Ναού) και, αφού ξεκουράστηκαν για λίγο, μπήκαν στον Άγιο Τάφο μαζί με τους Έλληνες μοναχούς και έσβησαν όλα τα καντήλια που βρίσκονταν μέσα σε αυτόν και βγαίνοντας τον σφράγισαν. Γίνεται αμέσως μετά λιτανεία γύρω από το Κουβούκλιο· προηγούνται οι Ορθόδοξοι και ακολουθούν οι Αρμένιοι, μαζί με αυτούς οι Κόπτες, οι Αιθίοπες και οι Νεστοριανοί. Μετά τον τρίτο κύκλο ο Πατριάρχης Παϊσιος στάθηκε μπροστά στην πόρτα του Αγίου Τάφου και έβγαλε τον σάκκο και τη μίτρα, το ίδιο έκανε και ο Αρμένιος Πατριάρχης, ο οποίος ήρθε και στάθηκε κοντά στον δικό μας Πατριάρχη, που βρισκόταν κοντά στην κλειστή πόρτα του Κουβουκλίου. Μπήκε μέσα και ο Τούρκος και την ξεσφράγισε. Ο Πατριάρχης Παϊσιος, αφού πήρε δύο δεσμίδες κεριών και άνοιξε την πόρτα, μπήκε μέσα και την έκλεισε πάλι, χωρίς να επιτρέψει τον Αρμένιο Πατριάρχη να μπει. Ο Παϊσιος έμεινε κλεισμένος στον Τάφο ένα τέταρτο της ώρας και, αφού άνοιξε την πόρτα, βγήκε κρατώντας σε κάθε χέρι δεσμίδα αναμμένων κεριών. Ο Πατριάρχης Παϊσιος στεκόταν σε υπερυψωμένο σημείο, εκεί όπου ήταν η αγία Τράπεζα των Σέρβων13, κάτω από τη λεγόμενη μεγάλη καμάρα, απέναντι από το άγιο Κουβούκλιο· εκεί όλος ο λαός άναψε τα κεριά από αυτόν. Όταν όλοι άναψαν (τα κεριά τους), κατέβηκε ο Πατριάρχης από εκείνο το μέρος, μπήκε στο Καθολικό, φόρεσε το σάκκο και τη μίτρα και τέλεσε τη λειτουργία του Μ. Βασιλείου»14. Για την τελετή του αγίου φωτός κατά το Μ. Σάββατο και της μετάδοσής του στο λαό από τον Πατριάρχη, που στέκεται κοντά στην τράπεζα, απέναντι από το Ιερό Κουβούκλιο, γίνεται αναφορά και στα Ελληνικά Προσκυνητάρια του 16ου και 17ου αιώνα15.

Όταν ήταν Πατριάρχης Ιεροσολύμων ο Σωφρόνιος, το 1580, έγινε το εξής παράδοξο θαύμα κατά το Μ. Σάββατο. Το άγιο φως βγήκε δίπλα από την Πύλη του Ναού της Αναστάσεως, αφού ράγισε η κολόνα, κάτι το οποίο φαίνεται και τώρα. Η αιτία ήταν η εξής: Οι Αρμένιοι, κατά την εποχή εκείνη, ήταν εχθρικοί απέναντι στους Ορθοδόξους και υποσχέθηκαν να δώσουν στον ηγεμόνα της Ιερουσαλήμ αρκετά χρήματα, για να εμποδίσει τον Πατριάρχη και τους Ορθοδόξους να μπουν στον Ναό της Αναστάσεως κατά το άγιο και μεγάλο Σάββατο. Ο ηγεμόνας, αφού πήρε τα χρήματα, πρόσταξε και έγινε αυτό (που ήθελαν οι Αρμένιοι). Μπήκαν, λοιπόν, στον Ναό μόνο οι Αρμένιοι χαρούμενοι, ελπίζοντας ότι θα πάρουν το άγιο φως, οι Ορθόδοξοι, όμως, στέκονταν έξω από τον Ναό, στην αυλή, περίλυποι και παρακαλούσαν μαζί με τον Πατριάρχη τον άγιο Θεό, με δάκρυα και συντετριμμένη την καρδιά, να δείξει το έλεος της ευσπλαχνίας (γενναιοψυχίας) του· κι ενώ προσεύχονταν, σχίστηκε η αναφερόμενη παραπάνω ραγισμένη κολόνα και βγήκε από εκεί το άγιο φως. Μόλις είδε αυτό ο Πατριάρχης έτρεξε με μεγάλη προθυμία και ευλάβεια και άναψε τα κεριά που είχε στα χέρια του και μοίρασε το φως στους Ορθοδόξους για να τους αγιάσει. Οι Μωαμεθανοί θυρωροί βλέποντας αυτό το θαύμα άνοιξαν αμέσως την αγία Πόρτα και μπήκε μέσα στον Ναό και ο Πατριάρχης και όλο το πλήθος των Ορθοδόξων ψάλλοντας το «Τίς Θεός μέγας ως ο Θεός ημων» και τέλεσε τη λειτουργία. Εξαιτίας αυτού του θαύματος ένας από τους θυρωρούς του Ναού παραδέχτηκε μεγαλόφωνα τον Χριστό, τον Υιό του Θεού, και πίστεψε σε αυτόν. Οι άλλοι Μωαμεθανοί, μόλις άκουσαν αυτά, θύμωσαν και τον έκαψαν μέσα στην αγία Αυλή και έτσι είχε μαρτυρικό θάνατο16.

Όταν Πατριάρχης ήταν ο Θεοφάνης (1608-1645), και πάλι οι Αρμένιοι προκάλεσαν ταραχές το Πάσχα του 1634 στον Ναό της Αναστάσεως κατά την απουσία του Πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη, έχοντας ως σκοπό να αφαιρέσουν από τους Ορθοδόξους το πρωτείο που είχαν στην τελετή του αγίου φωτός. «Επειδή δεν ήξεραν τι να κάνουν, έγραφε ο Πατριάρχης Θεοφάνης στον Τσάρο της Ρωσίας Μιχαήλ, έκλεισαν τον Άγιο Τάφο με την εξουσία των αλλόθρησκων και δεν επέτρεπαν στους Ορθόδοξους χριστιανούς, σύμφωνα με το παλιό Πασχάλιο, να κάνουν το Μ. Σάββατο την τελετή του αγίου φωτός και να αξιωθούν να δουν αυτό. Έκλαιγαν, τότε, όλοι οι χριστιανοί, αλλά ο δίκαιος Θεός ελέησε αυτούς που ελπίζουν σε αυτόν. Και επειδή οι αλλόθρησκοι φύλαγαν ένοπλοι και οι πόρτες ήταν κλειδωμένες, οι χριστιανοί εκδιώχθηκαν από την Εκκλησία και στέκονταν θλιμμένοι και έκλαιγαν· τότε έγινε σεισμός και το άγιο φως εμφανίστηκε από τον καπνοδόχο της σκεπής του Αγίου Τάφου και φώτισε όλη την Εκκλησία. Οι χριστιανοί με χαρά και δάκρυα κραύγαζαν προς τον Θεό. Βλέποντας οι Αρμένιοι ότι ο Κύριος φανέρωσε το άγιο φως, για να κρύψουν την ατιμία τους, μοίραζαν χρήματα στους αλλόθρησκους, για να μη μιλήσουν για αυτό»17.

Για την τελετή του αγίου φωτός, ο απεσταλμένος στη Μόσχα το 1650 από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Παϊσιο (1645-1661) για να ζητήσει οίκτο, ο αρχιεπίσκοπος της Ναζαρέτ ο Γαβριήλ γράφει στο έργο του «Διήγησις περί των αγίων και θεοβαδίστων τόπων της αγίας Πόλεως» (Μόσχα 1651) τα εξής: «Κατά το Μ. Σάββατο έρχονται οι Τούρκοι το πρωί και σβήνουν τα καντήλια σε όλη την Εκκλησία και, αφού κλείσουν την πόρτα του αγίου Τάφου, την σφραγίζουν και κάθονται δίπλα στην πόρτα και την φυλάνε. Οι πιστοί με δάκρυα ικετεύουν τον Κύριο επικαλούμενοι τη βοήθεια από τον ουρανό. Κατά τη 9η ώρα της ημέρας ντύνεται ο Πατριάρχης και όλος ο κλήρος και τελούν λιτανεία γύρω από τον Άγιο Τάφο τρεις φορές. Και αμέσως ανοίγουν οι Τούρκοι την πόρτα του Κουβουκλίου και μπαίνει μέσα ο Πατριάρχης και παίρνει το φως από τον Τάφο σαν δροσερή φλόγα και το δίνει στους πιστούς. Έπειτα, τελείται η λειτουργία του Μ. Βασιλείου». Σχετικά με το εξαίσιο θαύμα της εμφάνισης του φωτός από τη ραγισμένη κολόνα δίπλα από την Πύλη του Ναού της Αναστάσεως κατά το Μ. Σάββατο, ο αρχιεπίσκοπος Γαβριήλ ανάγοντας αυτό το θαύμα σε προγενέστερη εποχή αναφέρει τα εξής: «Κατά την εποχή του Σουλτάνου της Αιγύπτου και της Ιερουσαλήμ Αμηράκ ή Αμουράδ, επειδή τότε δεν υπήρχε βασιλιάς στην Κωνσταντινούπολη και κατείχαν τον Ναό18 οι Βενετοί-Παπιστές, αυτοί έδωσαν άφθονο χρυσάφι στον βασιλιά της Αιγύπτου και έβγαλαν τον ευσεβή Πατριάρχη από την εκκλησία του Αγίου Τάφου. Και έτσι κατά το Μ. Σάββατο οι ίδιοι προσπάθησαν να ανάψουν τα κεριά από τον Τάφο του Χριστού και δεν μπόρεσαν οι δυστυχείς. Ο Πατριάρχης μαζί με τον ορθόδοξο λαό ήταν έξω από την πόρτα του Ναού και προσευχόταν, όταν ξαφνικά σαν αστραπή βγήκε φως από την κολόνα και έπεσε πάνω στον τότε Πατριάρχη που ονομαζόταν Δωροθέος Ιεροσολυμίτης. Οι Τούρκοι, μόλις είδαν το θαύμα, έβγαλαν αμέσως από την Εκκλησία τους Παπιστές και έβαλαν τον ευσεβή Πατριάρχη. Τότε οι Τούρκοι κάρφωσαν πολλά καρφιά στις πέτρες μπροστά στην Πύλη για να βλέπουν οι άπιστοι· δύο Μουσουλμάνοι πίστεψαν στον Χριστό και κήρυξαν φανερά την ευσέβειά τους και κατέκριναν τα πιστεύω του Μωάμεθ και γι' αυτό αξιώθηκαν με το στεφάνι του μαρτυρίου»18.

Περιγραφή της σύγχρονης τελετής του αγίου φωτός

Από το πρωί του αγίου και μεγάλου Σαββάτου μέσα στον θεοσέβαστο Ναό της Αναστάσεως, όπως και στον άγιο Τάφο σβήνουν όλες οι λυχνίες, Ορθοδόξων, Λατίνων, Αρμενίων και Κοπτών, από τους διακονητές από το κάθε δόγμα από αυτά που μένουν συνεχώς στον ναό. Έξω από τον Ναό όλοι οι κάτοικοι και οι προσκυνητές της αγίας Πόλης-όλων των χριστιανικών φύλων εκτός από τους Λατίνους- και οι θεατές συρρέουν όλοι μαζί και γεμίζουν τον χώρο της αγίας Αυλής του Ναού, περιμένοντας το άνοιγμα της κλειστής πόρτας του, για να μπουν μέσα σε αυτόν.

Κατά την ώρα 8.30'-9.30' π.μ., όταν στο Μοναστηριακό Ναό των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης τελείται ο εσπερινός και η λειτουργία του Μ. Σαββάτου, κατά την οποία χοροστατεί ο Πατριάρχης και παρευρίσκονται οι Αρχιεπίσκοποι και τα υπόλοιπα μέλη της Ιεράς Αδελφότητας, ανοίγεται από τους μουσουλμάνους θυρωρούς η πύλη του Παναγιότατου Ναού, με την παρουσία των Δραγουμάνων, και του δικού μας και του Αρμένιου, και των στρατιωτικών αρχών της αγίας πόλης. Και πρώτα μπαίνει η παρατεταγμένη στρατιωτική δύναμη για την τήρηση της τάξης, η οποία τοποθετείται με την καθοδήγηση των Δραγουμάνων και των αξιωματικών της γύρω από το Ιερό Κουβούκλιο και στα κεντρικότερα σημεία του Ναού σχηματίζοντας έτσι διόδους για τα πλήθη. Μετά από αυτήν την τοποθέτηση των στρατιωτών, αφήνεται ελεύθερη η είσοδος για τα πλήθη, τα οποία ως χείμαρρος ακατάπαυστος μπαίνουν στον Ναό και τοποθετούνται στα ιδιαίτερα μέρη που ορίζονται για κάθε δόγμα. Ενώ περνά η ώρα, τα πλήθη αυξάνονται και συνωστίζονται σε τέτοιο βαθμό, ώστε κάθε προσπάθεια μετακίνησης μεταξύ αυτών καθίσταται όχι μόνο δύσκολη, αλλά και επικίνδυνη. Όλα, λοιπόν, τα μέρη του πολύ μεγάλου Ναού, και πάνω και κάτω, και μέσα και έξω γεμίζουν με ευσεβείς προσκυνητές ή περίεργους θεατές, ενώ συγχρόνως άλλα πλήθη μέσω του δικού μας Μοναστηριού, από τις πόρτες των αιθουσών, περνούν και καταλαμβάνουν τις στοές και τις εξοχές των δύο θόλων, και ο ίδιος ο χώρος της αγίας Αυλής και οι αίθουσες του Παναγιότατου Ναού της Αναστάσεως, του Μοναστηριού του Πατριάρχου Αβραάμ, της Εκκλησίας του αγίου Ιακώβου και οποιοσδήποτε εκεί κοντά ελεύθερος χώρος καταλαμβάνεται. Μεταξύ του πλήθους που βρίσκεται μέσα στον Ναό διακρίνονται οι Ορθόδοξοι από την Παλαιστίνη και τη Συρία με τους ιδιαίτερους στίχους, τους οποίους μεγαλόφωνα χτυπώντας τα χέρια απαγγέλλουν ρυθμικά στη δική τους γλώσσα και έχουν το εξής περιεχόμενο: Ο Θεός να δίνει πολλά χρόνια στον Πατριάρχη, ο θεός να στεριώνει το Δέρ-Ρούμ(=Μοναστήρι των Ρωμαίων, δηλαδή το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων), Μία μόνο ορθή πίστη υπάρχει, αυτή των Ορθοδόξων.

Κατά τις 11 π.μ. με την παρουσία των στρατιωτικών αρχών γίνεται επιθεώρηση του ιερού Κουβουκλίου του αγίου Τάφου από τους Δραγουμάνους που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Μετά την επιθεώρηση ο δικός μας Δραγουμάνος κλείνει την πόρτα του Κουβουκλίου, έπειτα, αφού πάρει από τον δικό μας φύλακα μοναχό του αγίου Τάφου ταινία λευκή, την περιστρέφει δύο φορές γύρω από το πάνω μέρος των δύο πτυχών της πόρτας, όπου υπάρχουν καρφιά, και την αριστερή άκρη της ταινίας, αφού την διαπεράσει μέσα από το δεξί κρίκο της πόρτας, την δίνει στον δικό μας Αρχιμανδρίτη που στέκεται εκεί, ενώ τη δεξιά τη διαπερνά μέσα από τον αριστερό κρίκο και τη δίνει στον Αρμένιο Αρχιμανδρίτη. Έτσι, με την ταινία σχηματίζεται ένας σταυρός και στο κέντρο αυτού ο Δραγουμάνος βάζει μαλακό κερί, το οποίο παίρνει από τον ίδιο τον Μοναχό προσέχοντας να το προσαρμόσει και στις δύο μεριές της πόρτας του Ιερού Κουβουκλίου· έπειτα, φωνάζει τον μουσουλμάνο θυρωρό του Ναού της Αναστάσεως που βρίσκεται εκεί να έρθει, ο οποίος, σύμφωνα με το αρχαίο έθιμο, σφραγίζει τέσσερις φορές πάνω στο κερί και στην ταινία με τη σφραγίδα του, ως ανάμνηση της σφραγίσεως από τη φρουρά,, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο: «Οι δέ πορευθέντες ησφαλίσατο τόν Τάφον, σφραγίσαντες τόν λίθον μετά της κουστωδίας» (Ματ. κζ' 66) (=και εκείνοι πήγαν και ασφάλισαν τον Τάφο, έβαλαν δηλαδή σφραγίδες στο λίθο που έκλεινε το μνημείο και τοποθέτησαν φρουρά). Πλέον, όλα τα μέρη του Ναού είναι γεμάτα κόσμο, καθώς και τα απέναντι υπερυψωμένα μέρη του Ιερού Κουβουκλίου του αγίου Τάφου, τα δεξιά από τους ανώτερους κυβερνητικούς υπαλλήλους, τα αριστερά από την Ελληνική αντιπροσωπεία και άλλα επίσημα πρόσωπα.
Κατά τη δωδεκάτη της ημέρας ο Πατριάρχης ή, αν λείπει, ο Επίτροπος που τον αντιπροσωπεύει, ενώ χτυπάει πένθιμα η μεγάλη καμπάνα του Ναού, κατεβαίνει από το Πατριαρχείο μαζί με όλο τον κλήρο από τη σκάλα του αγίου Ιακώβου στον ναό της Αναστάσεως και μπαίνουν όλοι από τη νότια πύλη του Καθολικού στο άγιο Βήμα. Μετά από λίγη ώρα έρχονται προς τον Πατριάρχη μας και ασπάζονται το δεξί του χέρι τέσσερις κληρικοί από τους Αρμένιους, δύο από τους Κόπτες και δύο από τους Σύριους, παίρνοντας, όπως λέμε, ευλογία για να συμμετέχουν στην τελετή. Αυτή η εθιμοτυπία βασίζεται σε ρητές διατάξεις που ορίζουν για μας οι Σουλτάνοι, ως ένδειξη ότι έχουμε τα πρωτεία στον Παναγιότατο Τάφο, σύμφωνα με τα προνόμια που χορήγησε ο Ομάρ Χαττάπ και οι διάδοχοί του στο Γένος των Ορθοδόξων Ρωμαίων. Μετά την αποχώρηση των Αρμενίων και των υπόλοιπων αλλόθρησκων κληρικών, για τους οποίους έγινε αναφορά παραπάνω, οι δικοί μας ιερείς και διάκονοι που επρόκειτο να συμμετάσχουν στη λιτανεία, παίρνουν την ευκαιρία και ντύνονται όλοι με λευκές στολές, συγχρόνως βάζει και ο Πατριάρχης στο σκευοφυλάκειο όλη την αρχιερατική του στολή. Ταυτόχρονα, η λυχνία, η οποία χρησιμοποιείται στην ιερή τελετή, μεταφέρεται με πομπή από το κελί-στο οποίο φυλάσσεται, κοντά στην αγία Αποκαθήλωση-από τον δικό μας Σκευοφύλακα του Ναού της Αναστάσεως, ενώ προπορεύονται της πομπής ο Δραγουμάνος και ένας Αρχιερέας, προς το άγιο Κουβούκλιο από τον πιο σύντομο δρόμο, δηλαδή μέσω της περιοχής που βρίσκεται μεταξύ της αγίας Αποκαθήλωσης και του αγίου Κουβουκλίου. Μόλις αυτοί φτάσουν, ο Δραγουμάνος ξεκλειδώνει την πόρτα του Κουβουκλίου και μπαίνει μέσα μόνο ο δικός μας Σκευοφύλακας, αυτός που κρατάει την ιερή λυχνία, την οποία και τοποθετεί πάνω στον άγιο Τάφο. Αμέσως μόλις αυτός βγει, σφραγίζεται και πάλι η πόρτα του Κουβουκλίου, αφού τη δέσουν με τους δύο κρίκους της ταινίας, της οποίας τα άκρα παίρνουν τότε οι δύο Αρχιερείς που βρίσκονται εκεί, ο δικός μας και ο Αρμένιος, αντικαθιστώντας τους δύο Αρχιμανδρίτες που αναφέραμε προηγουμένως. Πριν, όμως, γίνουν όλα αυτά, η στρατιωτική αρχή παίρνει θέση μπροστά στην είσοδο του αγίου Κουβουκλίου προς το βόρειο μέρος. Η αστυνομία σχηματίζει μία ζώνη και ανοίγει δίοδο από το άγιο Βήμα του Καθολικού μέχρι το ιερό Κουβούκλιο και γύρω από αυτό λόγω της λιτανείας που θα γίνει. Σε κανέναν δεν επιτρέπεται να μπει στη δίοδο που έχει ανοιχτεί, εκτός από τους αξιωματικούς της τάξης, των κληρικών που έχουν παραταχθεί για τη λιτανεία και των αξιωματούχων των Πατριαρχείων. Οι αντιπρόσωποι των Κοπτών και των Συρίων, αυτοί που ορίστηκαν να παραλάβουν το άγιο φως από τον Πατριάρχη, μένουν έξω από τη σχηματιζόμενη ζώνη.

Στις 12.30' ξεκινάει η λιτανεία από το άγιο Βήμα του Καθολικού ως εξής: Στην αρχή της πομπής είναι τα εκκλησιαστικά λάβαρα (κοινώς μπαϊράκια) που τα κρατούν, σύμφωνα με την παλιά συνήθεια, αρχηγοί αρχαίων Ορθόδοξων οικογενειών της Ιερουσαλήμ, ακολουθούν οι χοροί των ψαλτών, οι ντυμένοι ιερείς και τέσσερις διάκονοι-εκ των οποίων οι δύο κρατούν από ένα πυρσό (δαυλό) αργυρό, ενώ οι άλλοι δύο διάκονοι από μία δεσμίδα αποτελούμενη από 33 κεριά- τελευταίος όλων έρχεται ο Πατριάρχης που κρατάει την ποιμαντορική ράβδο. Αφού ευλογήσει ο Πατριάρχης από την αγία είσοδο της ωραίας Πύλης του Καθολικού, ξεκινάει η πομπή κατευθυνόμενη προς το Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου, όταν ξαφνικά στο μέσο του γενικού θορύβου στον Ναό και της αναμεμειγμένης βοής ακούγεται η γλυκιά και πολυπόθητη μελωδία των ψαλτών μας, οι οποίοι ψάλλουν το γνωστό τροπάριο «Τήν Ανάστασίν Σου, Χριστέ Σωτήρ, άγγελοι υμνουσιν εν ουρανοις καί ημας τους επί γης καταξίωσον εν καθαρα καρδία Σε δοξάζειν» (Την Ανάστασή Σου, Χριστέ Σωτήρα, άγγελοι υμνούν στους ουρανούς και καταξίωσε εμάς που είμαστε στη γη με καθαρή καρδιά να Σε δοξάσουμε)· ο ιερός κλήρος γυρίζει τρεις φορές γύρω από το άγιο Κουβούκλιο, ενώ κατά την τρίτη φορά ο χορός ψάλλει το «Φώς ιλαρόν» μελωδικά. Αφού γίνεται και η Τρίτη στροφή, οι κληρικοί που κρατάνε τα λάβαρα επιστρέφουν στο άγιο Βήμα και βγάζουν τις ιερατικές στολές, ενώ ο Πατριάρχης παίρνει από τους Αρμένιους τον κληρικό που έχει οριστεί, για να μπει μέσα στο άγιο Κουβούκλιο, και μαζί με αυτόν έρχεται μπροστά στο άγιο Κουβούκλιο. Απέναντι από την πόρτα του αγίου Κουβουκλίου (ο Πατριάρχης) βγάζει τη μίτρα, τα εγκόλπια, το μέγα ωμοφόριο, τον αρχιερατικό σάκκο και το επιγονάτιο με τη βοήθεια των διακόνων, οι οποίοι στη συνέχεια δένουν γύρω από τα επιμάνικα, τα οποία φοράει ο Πατριάρχης, λευκά μαντίλια. Τότε ο δικός μας Δραγουμάνος αφαιρεί την ταινία και ανοίγει την πόρτα του αγίου Κουβουκλίου. Ο πατριάρχης, αφού πάρει από τους διακόνους τους δύο πυρσούς και τρεις δεσμίδες κεριών μπαίνει μέσα στο Κουβούκλιο, όπου τον ακολουθεί μόνο ο Αρμένιος κληρικός, φορώντας και αυτός μόνο την εσωτερική ιερατική στολή και κρατώντας δύο μεταλλικούς πυρσούς19. Η πόρτα του αγίου Κουβουκλίου κλείνεται πάλι και ο Πατριάρχης μπαίνει στον Τάφο, ενώ ο Αρμένιος μένει στον προθάλαμο αυτού. Ο Πατριάρχης, αφού γονατίσει, με φόβο και κατάνυξη διαβάζει την παρακάτω ευχή:

"Δέσποτα Κύριε Ιησού Χριστέ, η αρχίφωτος σοφία του ανάρχου Πατρός. Ο φως οικών απρόσιτον, ο ειπών εν σκότους φως λάμψαι, ο ειπών γενηθήτω φως και εγένετο φως, Κύριε, ο του φωτός χορηγός, ο εξαγαγών ημάς από του σκότους της πλάνης και εισαγαγών εις το θαυμαστόν φως της σης επιγνώσεως, ο την γην μεν πάσαν δια της εν αυτή ενσάρκου παρουσίας σου, τα καταχθόνια δε της εις Άδην καταβάσεως σου φωτός πληρώσας και χαράς, μετά δε ταύτα δια των αγίων σου αποστόλων φως καταγγείλας πάσι τους έθνεσιν. Ευχαριστούμεν σοι, ότι δια της ευσεβούς πίστεως μετήγαγες ημάς από του σκότους εις φως και γεγόναμεν υιοί δια του αγίου βαπτίσματος, θεασάμενοι την δόξαν σου πλήρη ούσαν χάριτος και αληθείας, αλλ' ω φωτοπάροχε Κύριε, ο το μέγα φως ων, ο ειπών, ο λαός ο καθήμενος εν σκότει. Δέσποτα Κύριε, το φως το αληθινόν, ο φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον, το μόνον φως του κόσμου και φως της ζωής των ανθρώπων, ου από της δόξης επληρώθη τα σύμπαντα, ότι φως εις τον κόσμον ελήλυθας δια της ενσάρκου σου οικονομίας, ει και οι άνθρωποι ηγάπησαν μάλλον το σκότο ή το φως, συ Κύριε φωτοδότα, επάκουσον ημών των αμαρτωλών και αναξίων δούλων σου των την ώρα ταύτη παρισταμένων τω παναγίω σου και φωτοφόρω τούτω τάφω και πρόσδεξαι ημάς τιμώντας τα άχραντα πάθη σου, την παναγίαν σου σταύρωσιν, τον εκούσιον θάνατον και την εν τω πανσεβάστω τούτω μνήματι του τεθεωμένου σου σώματος κατάθεσιν και ταφήν και τριήμερον εξανάστασιν, ήν χαρμονικώς ήση αρξάμενοι εορτάζειν μνείαν ποιούμεθα και της εν Άδου καθόδου σου, δι' ης τας εκείσε των δικαίων κατέχομενας ψυχάς δεσποτικώς ηλευθέρωσας τη αστραπή της σης θεότητος, φωτός πληρώσας τα καταχθόνια. ¨οθεν δη αγαλλόμενη καρδία και χαρά πνευματική κατά τούτο το υπερευλογημένον Σάββατον τα εν γη και υπό γην θεοπρεπώς τελεσθέντα σοι σωτηριοδέστατα μυστήρια σου εορτάζοντες και σε το όντως ιλαρόν και εφετόν φως εν τοις καταχθονίοις θεϊκώς επίλαμψαν, εκ τάφου δε θεοπρεπώς αναλάμψαν αναμιμνησκόμενοι, φωτοφάνειαν ποιούμεθα σου την προς ημάς συμπαθώς γενομένην θεοφάνειαν εικονίζοντες, επιδή γαρ τη σωτηρίω και φωταυγεί νυκτί πάντα πεπλήρωται φωτός ουρανός τε και γη και τα καταχθόνια δια το υπερφυές μυστήριον της εν Άδου καθόδου σου και της εκ Τάφου σου τριημέρου αναστάσεως. Δια τούτο εκ του επί τούτον τον φωτοφόρον σου Τάφον ενδελεχώς και αειφώτως εκκαιομένου φωτός ευλαβώς λαμβάνοντες διαδιδόαμεν τοις πιστεύουσιν εις σε το αληθινόν φως και παρακαλούμεν και δεόμεθά σου, Πανάγιε Δέσποτα, όπως αναδείξης αυτό αγιασμού δώρον και πάσης θεϊκής σου χάριτος πεπληρωμένον δια της χάριτος του Παναγίου και φωτοφόρου Τάφου σου και τους απτομένους ευλαβώς αυτού ευλογήσης και αγιάσης, του σκότους των παθών ελευθερών και των φωτεινοτάτων σου σκηνών καταξιώσης, όπου φως το ανέσπερον της σης θεότητος λάμπει, χάρισαι αυτοίς, Κύριε, υγιείαν και ευζωΐαν και τους οίκους αυτών παντός αγαθού πλήρωσον.

Ναι, Δέσποτα φωτοπάροχε, επάκουσον μου του αμαρτωλού εν τη ώρα ταύτη και σος ημίν τε και αυτοίς περιπατείν εν τω φωτί σου και εν αυτώ μένειν, έως το φως της προσκαίρου ζωής έχομεν. Δος ημίν, Κύριε, ίνα το φως της προσκαίρου ζωής ταύτης έχωμεν. Δος ημίν, Κύριε, ίνα το φως των καλών έργων ημών λάμπη έμπροσθεν των ανθρώπων και δοξάζωσι σε συν τω αναρχώ σου Πατρί και τω Παναγίω Πνεύματι. Εις φως γαρ εθνών ημάς τέθεικας, ίνα αυτοίς τη σκοτία περιπατούσι φαίνωμεν. Αλλ' ημείς ηγαπήσαμεν το σκότος μάλλον ή το φως φαύλα πράσσοντες. Πας γαρ ο φαύλα πράσσων μισεί το φως κατά τον αψευδή λόγον σου, δια τούτο οσήμεραι προσκοπτόμεν αμαρτάνοντες, επειδή περιπατούμεν εν τη σκοτία. Αλλ' αξίωσον ημάς το υπόλοιπον της ζωής ημών βιωτεύσαι πεφωτισμένους τους οφθαλμούς της διανοίας ημών. Δος ημίν, ίνα ως τέκνα φωτός περιπατήσωμεν εν τω φωτί των εντολών σου, το του αγίου βαπτίσματος φωτεινόν ένδυμα, υπέρ δια των έργων ημαυρώσαμεν, λεύκανον ως το φως, ο αναβαλλόμενος το φως ώσπερ ιμάτιον. Δος ημίν ενδύσασθαι τα όπλα του φωτός, ίνα δι' αυτών τον άρχοντα του σκότους τροπούμεθα, ως μετασχηματίζεται εις άγγελον φωτός. Ναι, Κύριε, και ως εν ταύτη τη ημέρα τοις εν σκότει και σκιά θανάτου καθημένοις φως έλαμψας, ούτω σήμερον λάμψον εν ταις καρδίαις ημών το σον ακήρατον φως, ίνα δια τούτου φωτιζόμενοι και θερμαινόμενοι εν τη πίστει δοξάζομεν σε το μόνον εκ μόνου του αρχιφώτου φωτός ιλαρόν φως εις τους ατελεύτητους αιώνας. Αμήν".

Κατά την ώρα που ο Πατριάρχης διαβάζει αυτήν την ευχή, βαθιά σιγή διαδέχεται τις δυνατές κραυγές που σείουν τις αχανείς διαστάσεις μπροστά στο μικρό Ναό· μυστική αγωνία καταλαμβάνει από τη μια μεριά ως την άλλη τα πλήθη και αμέσως σταματάει ο θορυβώδης και ταραχώδης εκείνος χείμαρρος· όλοι εκείνη τη στιγμή έχοντας το μυαλό τους στον Ύψιστο και περιμένοντας το έλεος, τον παρακαλούν να έρθει σε αυτούς η θεία χάρη του παναγίου φωτός. Μετά το τέλος της ευχής ο Πατριάρχης με κάθε ευλάβεια ασπάζεται τον άγιο Τάφο και παίρνει το άγιο φως, το οποίο βέβαια, αφού πάει στον προθάλαμο, δίνει πρώτα στον Αρμένιο κληρικό που βρίσκεται εκεί, συγχρόνως όμως ο Πατριάρχης από το βόρειο άνοιγμα του Κουβουκλίου και ο Αρμένιος από το νότιο παραδίδουν τους πυρσούς αναμμένους πλέον σε αυτούς που είχαν παραταχθεί εκεί από πριν και στους ιερείς και τους λαϊκούς που περιμένουν έξω από τις πόρτες. Την εμφάνιση του αγίου φωτός χαιρετούν οι ήχοι των βαρύγδουπων καμπάνων του Ναού και των σημάντρων και τυμπάνων του· ακούγεται ανάμεικτη βοή, ιαχή θεσπέσια που φτάνει ως τον ουρανό και συγκινεί τους πάντες μέχρι δακρύων· ο καθένας αισθάνεται χαρά και αγαλλίαση. Πόσο ζωηρή και αξιοθέατη είναι εκείνη η στιγμή στους θεατές! Στα πρόσωπα όλων ζωγραφίζεται ανέκφραστη αγαλλίαση, δάκρυα χαράς βρέχουν τα μάγουλά τους και σκέφτονται ότι πράγματι είναι θεατές ευσεβούς και ιερής τελετής, την οποία ποθούσαν να δουν από την παιδική τους ηλικία. Η θέα της μυστηριώδους αυτής μεταβολής τόσων καρδιών είναι αδύνατον να μη συγκινήσει και τον ψυχρότερο από τους θεατές. Ο πρεσβύτερος της Ιερουσαλήμ που βρίσκεται στο βόρειο άνοιγμα του Κουβουκλίου, αφού πάρει το άγιο φως από τον Πατριάρχη μέσα σε αργυρό πυρσό, το μεταφέρει τρέχοντας στο άγιο Βήμα από τη Βόρεια πύλη του Καθολικού και το παραδίδει στον Σκευοφύλακα του Ναού που βρίσκεται στην παραπρόθεση του δεξιού μέρους , ο οποίος το παραδίδει σε αυτούς που βρίσκονται στο άγιο Βήμα. Αμέσως το άγιο φως διαδίδεται σε όλα τα μέρη του Ναού, πάνω και κάτω και στην πιο μακρινή γωνιά του. Ο Ναός που πριν από λίγο δεν είχε κανένα φως μεταμορφώνεται σε θάλασσα φωτός φωτιζόμενος αμέσως από 30000 περίπου φώτα. Έπειτα ανοίγεται η πόρτα του αγίου Κουβουκλίου από τον δικό μας Αρχιερέα που αναφέραμε προηγουμένως, όταν ο Πατριάρχης από μέσα τη χτυπήσει. Αμέσως μπαίνουν στο Κουβούκλιο ένας Κόπτης και ένας Σύριος από αυτούς που πήραν σε προηγούμενη φορά και παίρνουν το άγιο φως από τον Πατριάρχη. Αφού περιοριστεί ο θόρυβος, ο Πατριάρχης βγαίνει πρώτος από το ιερό Κουβούκλιο κρατώντας τρεις δεσμίδες κεριά, εκ των οποίων τη μια τη δίνει στον Διοικητή της Πόλης που στέκεται κοντά στην πόρτα του Κουβουκλίου, και, ενώ τον κρατάνε οι κυβερνητικοί υπάλληλοι και ο Δραγουμάνος, διασχίζει γρήγορα το συνωστισμένο πλήθος και φτάνει στο άγιο Βήμα, όπου δίνει το άγιο φως. Μετά την έξοδο του Πατριάρχη από το άγιο Κουβούκλιο, βγαίνουν από εκεί ο Αρμένιος κληρικός και ο Σύριος και μεταφέρουν το φως στους ομοεθνείς τους, ενώ μπαίνουν οι καντηλανάφτες των τριών εθνών και ανάβουν τα καντήλια τους μέσα και έξω από τον άγιο Τάφο. Ταυτόχρονα ο δικός μας Αρχιερέας σηκώνει την αναμμένη ιερή λυχνία από τον Πανάγιο Τάφο και τη μεταφέρει αμέσως από το άγιο Κουβούκλιο στο άγιο Βήμα του δικού μας Καθολικού. Αφήνεται, λοιπόν, ελεύθερο το άγιο Κουβούκλιο στους Αρμένιους, στους Κόπτες και στους Σύριους για τη λιτανεία τους, την οποία όλοι μαζί κάνουν γύρω από τον Τάφο του Κυρίου, δοξάζοντας και αυτοί τον νικητή του θανάτου.

Αμέσως μετά την τελετή ο Πατριάρχης γυρίζει στη θέση του με τη συνηθισμένη παράταξη. Την τελετή του αγίου φωτός επισφραγίζει στη συνέχεια η τέλεση της θείας λειτουργίας του Μ. Σαββάτου στο Καθολικό του Ναού της Αναστάσεως. Τα πλήθη των προσκυνητών αμέσως βγαίνουν από τον Ναό και διασκορπίζονται κρατώντας στα χέρια αναμμένα κεριά. Αυτοί που έχουν σταλεί από τα περίχωρα της Ιερουσαλήμ, αφού πάρουν το άγιο φως με πυρσούς, το μεταφέρουν βιαστικά στις πόλεις και στα χωριά και στα Μοναστήρια, όπου οι κάτοικοι τους δέχονται με θρησκευτική ευλάβεια και κραυγές. Από αυτή τη στιγμή όλα τα φώτα που ήταν πριν σβησμένα στις Εκκλησίες της Ιερουσαλήμ και των περιχώρων ανάβουν.

Αναμφίβολα η τελετή αυτή του αγίου φωτός έδωσε έμπνευση στον κορυφαίο από τους υμνωδούς της Εκκλησίας μας, στον Ιωάννη τον Δαμασκηνό, και έγραψε το τροπάριο του κανόνα του Πάσχα «Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός ουρανός τε καί γη καί τα καταχθόνια...» (Τώρα όλα έχουν γεμίσει με φως, και ο ουρανός και η γη και ο κάτω κόσμος...), που ψάλλεται κατά τη λαμπρά και ένδοξη Ανάσταση του Σωτήρα.

Αυτή τυχαίνει να είναι η σεβάσμια και υψηλή τελετή του αγίου φωτός εξαιτίας της παλαιότητάς της, η οποία στην ιστορία του θρησκευτικού βίου των Ορθοδόξων λαών της Ανατολής κατέχει πάρα πολύ σπουδαία θέση20.

Πηγή: «Νέα Σιών» 1934.

Φιλολογική επιμέλεια γιά την Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου
Τερζή Όλγα
Πτ. φιλοσοφικής σχολής (Α.Π.Θ.)

© www.impantokratoros.gr