Η αξία της σιωπής

Στο λόφο του Ταιζέ, τρείς φορές τη μέρα, όλα σταματούν: η εργασία, οι βιβλικές μελέτες, οι ανταλλαγές απόψεων. Οι καμπάνες καλούν όλους στην εκκλησία για προσευχή. Εκατοντάδες, και καμιά φορά χιλιάδες νέοι από πολύ διαφορετικά μέρη του κόσμου, προσεύχονται και ψέλνουν με τους αδελφούς της Κοινότητας. Διαβάζουμε τη Βίβλο σε πολλές γλώσσες. Στο μέσον κάθε κοινής προσευχής, ένα μεγάλο διάστημα σιωπής είναι μια μοναδική στιγμή συνάντησης με το Θεό.

Σιωπή και προσευχή

Εάν επιτρέψουμε να μας καθοδηγήσει το πιο αρχαίο βιβλίο προσεχής, οι βιβλικοί Ψαλμοί, βρίσκουμε δύο κύρια είδη προσευχής, από τη μια πλευρά το θρήνο και την έκκληση για βοήθεια, και από την άλλη την ευχαριστία και τον έπαινο. Πιο συγκαλυμμένο υπάρχει ένα τρίτο είδος προσευχής, ούτε ικετευτικό ούτε εμφανώς δοξαστικό. Ο Ψαλμός 131 π.χ. δεν είναι παρά ηρεμία και εμπιστοσύνη: «Είν’ η ψυχή μου ησυχασμένη και ήρεμη… Έλπιζε Ισραήλ στον Κύριο, από τώρα και παντοτινά!»
Κάποιες φορές η προσευχή σωπαίνει, αφού μια ήρεμη επικοινωνία με το Θεό μπορεί να μην χρειάζεται τα λόγια. «Είν’ η ψυχή μου ησυχασμένη και ήρεμη, σαν βρέφος θηλασμένο στη μάνα του κοντά… είν’ η ψυχή μου σαν το βρέφος το χορτάτο». Σαν το μωρό το θηλασμένο που σταμάτησε να κλαίει, έτσι μπορεί να είναι η ψυχή μου στη παρουσία του Θεού. Τότε η προσευχή δεν έχει ανάγκη τις λέξεις, ίσως ούτε και τις σκέψεις.
Πώς να κατορθώσουμε να ζήσουμε την εσωτερική σιωπή; Κάποιες φορές σιωπούμε, αλλά μέσα μας, συζητούμε έντονα, αντιμετωπίζοντας φανταστικούς αντιπάλους η παλεύοντας με τον ίδιο μας τον εαυτό. Το να κρατήσουμε τη ψυχή μας σε γαλήνη προϋποθέτει ένα είδος απλότητας: «δεν ασχολούμαι με τίποτε το πολύ μεγάλο ούτε το άπιαστο για μένα». Σωπαίνω σημαίνει ότι αναγνωρίζω ότι οι έγνοιες μου δεν μπορούν να κάνουν σπουδαία πράγματα. Σωπαίνω σημαίνει ότι αφήνω στο Θεό οτιδήποτε ξεπερνά τις ικανότητές μου. Μια στιγμή σιωπής, ας είναι και πολύ μικρής διάρκειας, είναι σαν μια ξεκούραση, μια παύση, μια ανακωχή από τις έγνοιες.
Η ανησυχία των σκέψεών μας μπορεί να συγκριθεί με τη τρικυμία που τάραξε τη βάρκα των μαθητών στη λίμνη της Γαλιλαίας ενώ ο Ιησούς κοιμόταν. Και σε μας συμβαίνει να είμαστε αναστατωμένοι, αγχωμένοι, ανίκανοι να ησυχάσουμε, Ο Χριστός όμως μπορεί επιδέξια να μας βοηθήσει. Όπως επιτίμησε τον αέρα και τη θάλασσα και «επήλθε μεγάλη ηρεμία», έτσι μπορεί να ηρεμήσει τη καρδιά μας όταν είναι ανήσυχη από το φόβο και τις έγνοιες (Μκ 4).
Σωπαίνοντας, εναποθέτουμε την ελπίδα μας στο Θεό. Ένας ψαλμός υποδεικνύει ότι η σιωπή είναι επίσης ένα είδος δοξολογίας. Στον Ψαλμό 65 διαβάζουμε: «Ύμνος σου ταιριάζει, Θεέ». Αυτή είναι η ελληνική μετάφραση, αλλά το εβραϊκό κείμενο λέει: «Η σιωπή είναι για σένα ύμνος, ω Θεέ.» Όταν σταματούν τα λόγια και οι σκέψεις, ο Θεός υμνείται μέσα στη σιωπηλή κατάπληξη και το θαυμασμό.

Ο λόγος του Θεού : βροντή και σιωπή

Στο Σινά ο Θεός μιλάει στο Μωυσή και τους Ισραηλίτες. Βροντές, αστραπές, και ένας ήχος σάλπιγγας όλο και πιο έντονος προηγείτο και συνόδευε το Λόγο του Θεού (Έξοδος 19). Αιώνες αργότερα, ο προφήτης Ηλίας επιστρέφει στο ίδιο όρος του Θεού. Εκεί ζει ξανά την εμπειρία των προγόνων του: θύελλα, σεισμό και φωτιά, και ετοιμάζεται να ακούσει το Θεό που του μιλάει μέσα στη βροντή. Μα ο Κύριος δεν βρίσκεται στα φυσικά φαινόμενα της δύναμής του. Όταν σταματάει ο μεγάλος θόρυβος, ο Ηλίας ακούει «έναν ήχο σαν λεπτή σιωπή», και τότε ο Θεός του μιλάει (Α΄ Βασιλειών 19).
Ο Θεός μιλάει με δυνατή φωνή η στο θρόισμα της σιωπής; Πρέπει να έχουμε σαν υπόδειγμα το λαό τον συναγμένο στους πρόποδες του Σινά η τον προφήτη Ηλία; κατά πάσα πιθανότητα είναι ένα λανθασμένο δίλημμα. Τα φοβερά φαινόμενα που συνοδεύουν τη δωρεά των δέκα εντολών υπογραμμίζουν τη σπουδαιότητά τους. Το να τηρήσει κανείς τις εντολές η να τις απορρίψει είναι ζήτημα ζωής η θανάτου. Όποιος δει ένα παιδί να τρέχει μπρός σ’ ένα αυτοκίνητο που περνά έχει κάθε δικαιολογία να φωνάξει όσο πιο δυνατά μπορεί. Σε ανάλογες περιπτώσεις, κάποιοι προφήτες ανάγγειλαν το Λόγο του Θεού με τέτοιο τρόπο ώστε να σπάσουν τα αυτιά.
Τα λόγια που λέγονται με δυνατή φωνή, προκαλούν τη προσοχή, κάνουν εντύπωση. Μα ξέρουμε καλά ότι δεν αγγίζουν τις καρδιές. Αντί να είναι ευπρόσδεκτα, συναντούν αντίσταση. Η εμπειρία του Ηλία δείχνει ότι ο Θεός δεν θέλει να εντυπωσιάσει, αλλά να είναι κατανοητός και ευπρόσδεκτος. Ο Θεός διάλεξε «μια φωνή λεπτής σιωπής» για να μιλήσει. Είναι κάτι το παράδοξο:

Ο Θεός είναι σιωπηλός κι’ όμως μιλάει

Όταν ο λόγος του Θεού γίνεται «φωνή λεπτής σιωπής» είναι πιο αποτελεσματική από ποτέ για να αλλάξει τις καρδιές μας. Η θύελλα του όρους Σινά έσπαγε τους βράχους, η σιωπηλή φωνή του Θεού όμως έσχιζε τις πέτρινες καρδιές. Για τον ίδιο τον Ηλία, η ξαφνική σιωπή ήταν πιο τρομακτική από τη θύελλα και τη βροντή. Οι έντονες εκδηλώσεις του Θεού του ήταν κατά κάποιο τρόπο οικείες. Είναι η σιωπή του Θεού που εκπλήσσει, γιατί είναι τόσο διαφορετική απ’ ότι ο Ηλίας γνώριζε μέχρι τότε.
Η σιωπή μας προετοιμάζει σε μια νέα συνάντηση με το Θεό. Στη σιωπή, ο λόγος του Θεού μπορεί να φθάσει στα πιο κρυμμένα τρίσβαθα της καρδιάς μας. Στη σιωπή, αποδεικνύεται «πιο κοφτερός κι’ από κάθε δίκοπο σπαθί, εισχωρεί βαθιά ως εκεί που χωρίζει τη ψυχή από το πνεύμα» (Εβρ 4,10). Σωπαίνοντας, παύουμε να κρυβόμαστε μπροστά στο Θεό, και το φως του Χριστού μπορεί να φτάσει μέχρι σ’ αυτό για το οποίο ντρεπόμαστε να το γιατρέψει και να το μετατρέψει.

Σιωπή και αγάπη

Ο Χριστός λέει: «Αυτή είναι η δική μου εντολή: να αγαπάτε ο ένας τον άλλο όπως εγώ σας αγάπησα» (Ιωάννης 15,12). Χρειαζόμαστε τη σιωπή για να δεχθούμε αυτά τα λόγια και να τα βάλουμε σε πράξη. Όταν είμαστε ταραγμένοι και ανήσυχοι, έχουμε τόσα επιχειρήματα και τόσους λόγους για να μην συγχωρούμε και να μην αγαπούμε τόσο εύκολα. Αλλά όταν διατηρούμε «τη ψυχή μας σε ειρήνη και σιωπή», αυτοί οι λόγοι εξαφανίζονται. Ίσως κάποια φορά αποφεύγουμε τη σιωπή, προτιμώντας κάθε θόρυβο, λόγων η όποιας ψυχαγωγίας , γιατί η εσωτερική γαλήνη είναι μια ριψοκίνδυνη υπόθεση: μας κάνει άδειους και φτωχούς, διαλύει τη πικρία και τις εξεγέρσεις, και μας οδηγεί στη δωρεά του εαυτού μας. Σιωπηλές και φτωχές, οι καρδιές μας κατακτώνται από το Άγιο Πνεύμα, πλήρεις από μιαν αγάπη χωρίς όρια. Με τρόπο ταπεινό μα σίγουρο, η σιωπή οδηγεί στην αγάπη.